Ομιλία Γ. Μαυρωτά στην Ολομέλεια για τη νομική αναγνώριση ταυτότητας φύλου
Τη σημασία της νομικής αναγνώρισης της ταυτότητας φύλου ως δικαίωμα αυτοπροσδιορισμού, παρουσίασε στη Βουλή ο Γραμματέας Κοινοβουλευτικού Έργου και βουλευτής Αττικής του Ποταμιού Γιώργος Μαυρωτάς, κατά τη συζήτηση του σχετικού σχεδίου νόμου. Τόνισε ότι με το εν λόγω νομοθέτημα δίνεται η δυνατότητα σε μια ομάδα συμπολιτών μας να αποφύγουν την περιθωριοποίηση, την ταπείνωση, τον στιγματισμό, τον αποκλεισμό, επειδή άλλο λένε τα χαρτιά τους και άλλο αισθάνονται οι ίδιοι, έτσι θα βελτιωθεί η επαγγελματική, εκπαιδευτική και κοινωνική τους ένταξη. Επεσήμανε τον φαύλο κύκλο που αφήνει τα trans άτομα να ζουν στο περιθώριο και να χάνουν ευκαιρίες διότι η πολιτεία δεν τους δίνει τη δυνατότητα να έχουν τα κατάλληλα «χαρτιά».
Ανέφερε πως αυτήν την εβδομάδα στην Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης της οποίας ο βουλευτής του Ποταμιού είναι μέλος, θα τεθεί το ψήφισμα για την εξάλειψη των διακρίσεων απέναντι στα intersex άτομα (διαφυλικά/μεσόφυλα), κάτι το οποίο θα έπρεπε να ληφθεί υπόψη στο παρόν νομοσχέδιο με την ύπαρξη της δυνατότητας κενής ή τρίτης καταχώρησης πέραν του διπόλου (άνδρας-γυναίκα).
Παραθέτοντας το παράδειγμα του Βρετανού Άλαν Τιούρινγκ, ο οποίος είναι γνωστός ως πατέρας της επιστήμης των υπολογιστών αλλά και ένας από τους αφανείς πρωταγωνιστές της νίκης των συμμάχων στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, σχολίασε ότι τότε θεωρείτο «άρρωστος» και μάλιστα του είχαν επιβάλλει ορμονοθεραπεία ενώ τελικά αυτοκτόνησε μόλις στα 42 του χρόνια.
Σχετικά με τις αντιρρήσεις κάποιων ότι το θέμα της ταυτότητας φύλου θα τινάξει στον αέρα τις αθλητικές διοργανώσεις, ο κ. Μαυρωτάς σημείωσε ότι το αθλητικό κίνημα είναι πιο μπροστά και ήδη από τον Νοέμβριο του 2015 η ΔΟΕ έχει βγάλει συγκεκριμένη οδηγία για trans αθλητές και αθλήτριες ώστε να μην υπάρχει αθέμιτο πλεονέκτημα στην τέλεση των αγώνων.
Συνεχίζοντας αναφέρθηκε σε μία συζήτηση που είχε πρόσφατα όταν κάποιος του είπε: «Και συ ρε Μαυρωτά, θα το ψηφίσεις; Εσύ που έχεις σηκώσει την ελληνική σημαία;», σε αυτό η απάντησή του ήταν ότι: «Για αυτό ακριβώς θα το ψηφίσω! Όταν σήκωνα την ελληνική σημαία, το έκανα για όλους τους Έλληνες και όχι για όλους τους Έλληνες, εκτός από τους trans, ή εκτός από τους Ρομά, ή εκτός από τους καθολικούς και μουσουλμάνους…».
Σχολίασε ως σεβαστές τις παρεμβάσεις των φορέων όπως η Ανώτατη Συνομοσπονδία Πολυτέκνων και η Εκκλησία της Ελλάδας. Στεκόμενος περαιτέρω στην παρέμβαση της Ιεράς Συνόδου και τα λεγόμενα περί ωρολογιακής βόμβας στα θεμέλια της ελληνικής οικογένειας, υποστήριξε ότι η ελληνική οικογένεια δεν κινδυνεύει από το δικαίωμα στην αξιοπρέπεια μιας μερίδας συνανθρώπων μας. Συμπλήρωσε ότι σε ένα κοσμικό κράτος, τα θρησκευτικά δόγματα δεν μπορεί να είναι πάνω από τα ανθρώπινα δικαιώματα ενώ είπε ότι δεν είναι κακό να διαφωνούν ενίοτε Πολιτεία και Εκκλησία αρκεί αυτό να γίνεται στο πλαίσιο ενός γόνιμου διαλόγου.
Ο ειδικός αγορητής του Ποταμιού αναφέρθηκε και στις απουσίες και στην αλλαγή στάσης από ορισμένους πολιτικούς οι οποίοι όπως χαρακτηριστικά σημείωσε «Είναι προοδευτικοί μέχρι να χτυπήσει η καμπάνα».
Ολοκληρώνοντας την τοποθέτησή του, αναφέρθηκε στον ΣΥΡΙΖΑ που ξαφνικά «αγάπησε» τους φιλελεύθερους. Τόνισε ότι οι φιλελεύθεροι βλέπουν το ανθρώπινο δικαίωμα εκεί που οι συντηρητικοί βλέπουν την κοινωνική απειλή, και απευθυνόμενος πάλι στην πτέρυγα της κυβερνητικής πλειοψηφίας, συνέχισε πως οι φιλελεύθεροι βλέπουν την ιδιωτική πρωτοβουλία και τις ίσες ευκαιρίες εκεί που ο ΣΥΡΙΖΑ βλέπει μόνο κράτος και ημέτερους, για αυτό όπως είπε: «Δεν μπορεί να υπάρχει φιλελευθερισμός α λα καρτ».
Κλείνοντας, διαπίστωσε ότι η ελληνική κοινωνία είναι συντηρητική και δυστυχώς μια κοινωνία στην οποία τα συνθήματα κερδίζουν τα επιχειρήματα, ο λαϊκισμός κερδίζει τον ορθολογισμό και τα στερεότυπα κερδίζουν τα δικαιώματα, αλλά η δημοκρατία όπως ισχυρίστηκε στηρίζεται στις πλειοψηφίες για να προστατεύονται και τα δικαιώματα των μειοψηφιών. Τέλος έκρινε πως σήμερα η διαχωριστική γραμμή μεταξύ προόδου και συντήρησης είναι οι έννοιες του ανοικτού- εξωστρεφούς εναντίον του κλειστού-φοβικού και αυτή η διαχωριστική γραμμή διατρέχει οριζόντια όλους τους πολιτικούς χώρους.
Δείτε το βίντεο της ομιλίας εδώ:
Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της ομιλίας:
Συζητάμε σήμερα το νομοσχέδιο για τη Νομική Αναγνώριση της Ταυτότητας Φύλου και τον εθνικό μηχανισμό για τα δικαιώματα του παιδιού
Τη συζήτηση όπως είναι φυσιολογικό την μονοπώλησε το Α’ μέρος της ταυτότητας φύλου.
Αφορά μια ομάδα συμπολιτών μας, τους trans (διεμφυλικούς) και το δικαίωμά τους στον αυτοπροσδιορισμό σε ότι έχει να κάνει με το φύλο τους.
Δηλαδή, δίνει τη νομική δυνατότητα διόρθωσης φύλου (με δικαστική απόφαση) μόνο με δήλωση του/της ενδιαφερόμενης…
χωρίς να είναι προαπαιτούμενο η χειρουργική επέμβαση ή άλλες ιατροφαρμακευτικές επεμβάσεις.
Γιατί χρειάζεται κάτι τέτοιο και γιατί είναι σημαντικό;
Γιατί δίνει τη δυνατότητα σε μια ομάδα συμπολιτών μας («τρανς») να αποφύγουν την περιθωριοποίηση, την ταπείνωση, τον στιγματισμό, τον αποκλεισμό, επειδή άλλο λένε τα χαρτιά τους και άλλο αισθάνονται οι ίδιοι.
Με τον τρόπο αυτό μπορούν επιτέλους να ταυτίσουν την αντίληψη για τον εαυτό τους με την καταγραφή τους στα μητρώα της πολιτείας.
Έτσι δίνεται η ευκαιρία να βελτιωθεί καταλυτικά η επαγγελματική, εκπαιδευτική, κοινωνική τους ένταξη.
Πώς θα γίνει αυτό;
Με το να έχει το δικαίωμα μια trans γυναίκα να νοικιάσει ένα σπίτι χωρίς να την λοξοκοιτάζει ο ιδιοκτήτης γιατί τα στοιχεία ταυτότητας δεν ταιριάζουν με αυτό που βλέπει
Ή με το να πηγαίνει σε μία δημόσια υπηρεσία χωρίς να την περιγελούν για τα στοιχεία ταυτότητάς της
Βλέπετε το στερεότυπο που υπάρχει είναι ότι η μόνη δουλειά που μπορεί να κάνει μία τρανς γυναίκα είναι η εργασία που σχετίζεται με το σεξ και με το περιθώριο γενικότερα.
Δεν τους δίνεται η ευκαιρία να έχουν μία δουλειά στο φως της ημέρας
Σύμφωνα με την Υπηρεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τα Θεμελιώδη Δικαιώματα (Fundamental Rights Agency, FRA) μόνο το 49% των trans στην Ευρώπη έχουν μια αμειβόμενη εργασία.
Φανταστείτε πόσο είναι αυτό το ποσοστό στην Ελλάδα…
Υπάρχει λοιπόν ένας φαύλος κύκλος που πρέπει να σπάσει:
Η εικόνα που έχουν πολλοί για τα trans άτομα, προέρχεται από το γεγονός ότι ζουν στο περιθώριο.
Ζουν στο περιθώριο γιατί δεν είχανε τις ευκαιρίες στην εκπαίδευση, στη δουλειά, στην κατοικία…
Και δεν είχαν αυτές τις ευκαιρίες επειδή η πολιτεία δεν τους έδινε τη δυνατότητα να έχουν τα κατάλληλα χαρτιά
Αυτόν τον φαύλο κύκλο έρχεται να σπάσει το συγκεκριμένο νομοθέτημα
Με το νομοθέτημα αυτό ευθυγραμμίζεται σε μεγάλο βαθμό η χώρα μας με το ψήφισμα 2048 του 2015 της κοινοβουλευτικής συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης με τίτλο: «Διακρίσεις σε βάρος των διεμφυλικών ατόμων στην Ευρώπη».
Παρεμπιπτόντως, αυτήν την εβδομάδα είναι η Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης.
(Κανονικά, εκεί θα έπρεπε να είμαι ως μέλος της, αλλά έμεινα Αθήνα για το συγκεκριμένο νομοσχέδιο)
Την Πέμπτη συζητιέται και όπως φαίνεται θα υπερψηφισθεί το ψήφισμα για την εξάλειψη των διακρίσεων απέναντι στα intersex άτομα (διαφυλικά/μεσόφυλα)… δηλαδή άτομα που γεννιούνται με σεξουαλικά χαρακτηριστικά που δεν είναι αποκλειστικά ανδρικά ή γυναικεία
Προτείνεται με βάση το ψήφισμα να δίνεται η δυνατότητα και στα intersex άτομα να αυτοπροσδιορίζονται
και όχι απαραίτητα στο δίπολο άνδρας – γυναίκα (κενή ή τρίτη καταχώρηση) κάτι που πρέπει να το λάβουμε κι εμείς υπόψη ακόμα και στο παρόν νομοσχέδιο.
Γιατί όμως ένα νομοσχέδιο τριών σελίδων που λέει κάποια αυτονόητα δημιουργεί τέτοιες αντιδράσεις;
Διότι κάποιοι φοβούνται ότι η Νομική Αναγνώρισης Ταυτότητας Φύλου θα ενθαρρύνει «αποκλίνουσες» (κατά τη γνώμη τους) συμπεριφορές επειδή θα διευκολύνει την άσκηση ενός κυρίαρχου δικαιώματος
Φοβούνται ότι αν αν διευκολυνθεί αυτή η ένταξη των trans στο κοινωνικό γίγνεσθαι, θα υπάρξει κατάχρηση
Η φύση όμως δεν μας ρωτάει…
Δεν είναι ασπρόμαυρη, αρσενικό 100%, ή θηλυκό 100%
Τι κάνουμε λοιπόν σε αυτές τις ενδιάμεσες περιπτώσεις, που υπάρχουν…
(σύμφωνα με έρευνα το 0.3% του πληθυσμού στις ΗΠΑ είναι Trans)
Θα πρέπει να τις καταδικάσουμε μια ζωή στο περιθώριο;
Να μην μπορούν να σπουδάσουν; Να μη μπορούν να βρουν δουλειά; Να μη μπορούν να βρουν σπίτι;
Να ταπεινώνονται και να στιγματίζονται δημοσίως;
Να είναι θύματα διακρίσεων, bullying και ρητορικής μίσους;
Και τελικά να καταλήγουν πολλά άτομα σε αυτοκτονίες, μην μπορώντας να αντέξουν
Αυτά δηλαδή είναι ανεκτά από την κοινωνία μας…
…και δεν είναι ανεκτό να μπορούμε να τους βγάλουμε από τα αδιέξοδα αναγνωρίζοντας τον αυτοπροσδιορισμό τους;
Να βγουν από το περιθώριο.
Και αν βγουν από το περιθώριο, μπορούν να γκρεμιστούν και τα κοινωνικά στερεότυπα.
Για παράδειγμα στο Συμβούλιο της Ευρώπης έχουμε βουλεύτρια από το Βέλγιο που είναι trans, την Petra de Sutter.
Όσο κι αν φάνηκε περίεργο στην αρχή, κανείς πια δεν μένει στο ότι είναι trans, αλλά στο πόσο καλή είναι στη δουλειά της.
Πλήρης ένταξη, πλήρης ενσωμάτωση στην κοινωνία
Άλλο παράδειγμα
Ο Βρεττανός Άλαν Τιούρινγκ, ο γνωστός πατέρας της επιστήμης των υπολογιστών και από τους αφανείς πρωταγωνιστές της νίκης των συμμάχων στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο με την αποκρυπτογράφηση της μηχανής Enigma ήταν ομοφυλόφιλος.
Τη δεκαετία του ’50 (πριν 70 χρόνια!) θεωρείτο «άρρωστος»
Του επέβαλαν ορμονοθεραπεία
Αυτοκτόνησε στα 42 του χρόνια το 1954
Το 2009 η Βρεττανική κυβέρνηση με τον Gordon Brown απολογήθηκε…
Ο κοινωνικός φιλελευθερισμός που στηρίζεται στον ευρωπαϊκό διαφωτισμό έχει κάνει βήματα.
Δεν πρόκειται όμως για έναν αγώνα ταχύτητας…
Είναι ένα συνεχής αγώνας αντοχής (παρεμπιπτόντως, ο Τιούρινγκ ήταν και πολύ καλός Μαραθωνοδρόμος) με πολλές στροφές
Καθήκον δικό μας είναι να μην τα παρατάμε, να μην φοβόμαστε να βάλουμε τον άνθρωπο στο κέντρο των αποφάσεων.
Και μια και είμαστε στον αθλητισμό…
και επειδή είδαμε και εκπρόσωπους του αθλητισμού να κάνουν κάποιες ατυχείς αναρτήσεις
Και επειδή πολλές φορές ακούω για το θέμα της ταυτότητας φύλου πολλούς να επικαλούνται το επιχείρημα των αθλητικών αγώνων: τι θα γίνει πώς θα λαμβάνουν μέρος, θα τιναχτούν όλα στον αέρα
Το αθλητικό κίνημα είναι πιο μπροστά…
Η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή (ΔΟΕ) θεωρώντας ότι κανένας δεν πρέπει να αποκλείεται από το αθλητικό κίνημα,
εξέτασε σε συγκεκριμένο συνέδριο το θέμα των trans αθλητών και αθλητριών.
Τον Νοέμβριο του 2015 έβγαλε συγκεκριμένη οδηγία για trans αθλητές και αθλήτριες ώστε να μην υπάρχει αθέμιτο πλεονέκτημα στους αγώνες.
Με λίγα λόγια η οδηγία λέει για όσους δηλώνουν διόρθωση φύλου στην ταυτότητα τους:
Οι τρανς άνδρες (διόρθωση από γυναίκα σε άνδρα) συμμετέχουν χωρίς περιορισμούς σε ανδρικά αγωνίσματα
Οι τρανς γυναίκες (διόρθωσης από άνδρα σε γυναίκα) συμμετέχουν αφού γίνει έλεγχος ορμονών τον τελευταίο χρόνο (να έχουν δηλαδή τεστοστερόνη κάτω από ένα όριο -10 nmole/L-).
Επίσης στην Κύπρο πριν 5 μήνες, το Συμβούλιο της Ευρώπης έκανε συνέδριο για τη διαφορετικότητα και την καθολική συμμετοχή στον αθλητισμό όπου παρουσιάστηκαν και αντίστοιχες περιπτώσεις από διάφορες χώρες.
Μάλιστα το Συμβούλιο της Ευρώπης έχει εκδώσει από το 2012 και Εγχειρίδιο με τίτλο «Ένταξη της ΛΟΑΤ κοινότητας στον αθλητισμό», («LGBT inclusion in Sport» 50 p.) με καλές πρακτικές όπου βλέπεις ακόμα και σωματεία ή διοργανώσεις για τα μέλη της ΛΟΑΤ κοινότητας ώστε να καταρριφθούν τα στερεότυπα.
Κλείνοντας με τα του αθλητισμού…
προ ημερών κάποιος μου είπε σε μια κουβέντα για το θέμα:
«Και σύ ρε Μαυρωτά, θα το ψηφίσεις; Εσύ που έχεις σηκώσει την ελληνική σημαία;»
Η απάντησή μου ήταν ότι για αυτό ακριβώς θα το ψηφίσω!
Όταν σήκωνα την ελληνική σημαία, το έκανα για όλους τους Έλληνες.
Δεν θυμάμαι να το έκανα «…για όλους τους Έλληνες, εκτός από τους trans, ή εκτός από τους Ρομά, ή εκτός από τους καθολικούς και μουσουλμάνους…»
Ακούστηκαν πολλά στο δημόσιο διάλογο
Πολύ σπέκουλα, πολύ παραπληροφόρηση.
Και από δημοσιογράφους και δυστυχώς και από πολιτικούς,
η λοιδορία και ο λαϊκισμός, έκαναν πάρτυ
Διάβασα με προσοχή και τα υπομνήματα των φορέων.
Και το υπόμνημα των Ανώτατης Συνομοσπονδίας Πολυτέκνων Ελλάδος που με ψύχραιμο τρόπο χωρίς υπερβολές και φανατισμό εκφράζει κάποια επιχειρήματα.
Σεβαστά.
Όμως το ερώτημα που εγείρεται είναι:
Αν βάλουμε στη ζυγαριά από τη μια τις δυνατότητες κατάχρησης του νόμου από λίγους…
Και από την άλλη τη λύτρωση που θα προκύψει από την ορθή χρήση για τους πολλούς…
προς τα που θα γείρει η απόφαση;
Κι εξάλλου, εδώ είμαστε να παρακολουθούμε την εφαρμογή του.
Κι επιτρέψτε μου να πω και δυο λόγια για την παρέμβαση της Εκκλησίας.
Προφανώς με προτροπή των πιο ακραίων και συγκρουσιακών ιεραρχών, έκανε μια άμεση παρέμβαση προτρέποντας την κυβέρνηση να το αποσύρει και τα κόμματα να μην ψηφίσουν το νομοσχέδιο…
με το επιχείρημα ότι αποτελεί ωρολογιακή βόμβα στα θεμέλια της ελληνικής οικογένειας
Δεν κινδυνεύει η ελληνική οικογένεια από το δικαίωμα στην αξιοπρέπεια μιας μερίδας συνανθρώπων μας…
(Πολύ περισσότερο κινδυνεύει π.χ. από την κακή μας οδηγική συμπεριφορά και τα τροχαία δυστυχήματα που ξεκληρίζουν και βυθίζουν στο πένθος χιλιάδες οικογένειες κάθε χρόνο…)
Και επειδή ακριβώς η Εκκλησία αγκαλιάζει τους κατατρεγμένους και τους περιθωριοποιημένους…
επειδή διδάσκει και κάνει πράξη την αγάπη και την αλληλεγγύη
(και τα τελευταία χρόνια το βλέπουμε έντονα με το φιλανθρωπικό της έργο σε δύσκολους καιρούς),
νομίζω ότι θα έπρεπε να δει με μεγαλύτερη συμπάθεια και μεγαλοθυμία το θέμα.
Στα πλαίσια ενός συνεχούς διαλόγου Πολιτείας - Εκκλησίας με πολύ σεβασμό ακούμε την άποψή της.
Όμως το να θέλει να επιβάλει στο νομοθετικό σώμα ενός κοσμικού (ελπίζω) κράτους την άποψή της ως δεσπόζουσα, νομίζω ξεπερνάει τον ρόλο της.
Σ’ ένα κοσμικό κράτος, τα θρησκευτικά δόγματα δεν μπορεί να είναι πάνω από τα ανθρώπινα δικαιώματα
Κρατάμε από τη στάση της Εκκλησίας την πνευματικότητα, την αγάπη και την αλληλεγγύη προς τον κατατρεγμένο που είναι το αιώνιο παράδειγμά της…
και με αυτό πυξίδα προσπαθούμε να βοηθήσουμε τους σημερινούς κατατρεγμένους.
Όμως η ανθρωποκεντρική προσέγγιση που επιδιώκει πάντα η Εκκλησία, (τουλάχιστον οι φωτισμένοι ιερωμένοι της) συμβαδίζει στην πραγματικότητα με το περιεχόμενο του νομοσχεδίου.
Η Πολιτεία αυτό το λέει «δικαιώματα», η Εκκλησία το λέει «αλληλεγγύη».
Η διαφορά προκύπτει από την οπτική:
Η Εκκλησία το γενικεύει και εκεί βλέπει πρόβλημα…
η Πολιτεία το εξατομικεύει και εκεί βλέπει λύση.
Δεν είναι πάντως κακό να διαφωνούν ενίοτε η Πολιτεία με την Εκκλησία, αρκεί να γίνεται αυτό σε ένα πλαίσιο διαλόγου όπου για να είναι γόνιμος δεν θα πρέπει να έχουν τον πρώτο λόγο οι ακραίοι ένθεν, κακείθεν.
Ξέρω βέβαια ότι η Εκκλησία έχει και πολιτική δύναμη, έχει ψήφους.
Και γι αυτό θα δείτε απουσίες ή αλλαγή στάσης από διάφορους πολιτικούς, σήμερα και αύριο…
Πολιτικοί, που είναι προοδευτικοί μέχρι να χτυπήσει η καμπάνα…
Εν κατακλείδι,
Οι φιλελεύθεροι (τους οποίο πολύ αγάπησε ξαφνικά ο ΣΥΡΙΖΑ τελευταία είτε με άρθρα είτε με ομιλίες)
Βλέπουν το ανθρώπινο δικαίωμα εκεί που οι συντηρητικοί βλέπουν την κοινωνική απειλή
Και επίσης, οι φιλελεύθεροι, αγαπητοί συνάδελφοι του ΣΥΡΙΖΑ
βλέπουν την ιδιωτική πρωτοβουλία και τις ίσες ευκαιρίες
εκεί που εσείς βλέπετε μόνο κράτος και ημέτερους
Γιατί δεν μπορεί να υπάρχει φιλελευθερισμός α λα καρτ…
Είμαστε μια κοινωνία κατά βάθος συντηρητική.
Μια κοινωνία που
τα συνθήματα κερδίζουν τα επιχειρήματα
ο λαϊκισμός κερδίζει τον ορθολογισμό
τα στερεότυπα κερδίζουν τα δικαιώματα
Σήμερα μια μειοψηφική ομάδα συμπολιτών μας καταπιέζεται, ταπεινώνεται, στιγματίζεται και περιθωριοποιείται εξαιτίας κενών του νόμου…
που τώρα επιχειρείται να καλυφθούν
Η δημοκρατία στηρίζεται στις πλειοψηφίες για να προστατεύει και τα δικαιώματα των μειοψηφιών…
και αυτό το νομοσχέδιο είναι ένα τέτοιο παράδειγμα.
Η διαχωριστική γραμμή μεταξύ προόδου και συντήρησης που κάποτε τη βάζαμε ανάμεσα στην αριστερά και τη δεξιά έχει μετατοπιστεί…
Αυτή η διαχωριστική γραμμή σήμερα είναι μεταξύ μιας φιλελεύθερης αντίληψης ατομικών δικαιωμάτων και μιας συστημικής, παραδοσιακής αντίληψης νομενκλατούρας
Τα δικαιώματα απέναντι στα δόγματα (ιδεολογικά, θρησκευτικά, οικονομικά, φιλοσοφικά και ότι άλλο)
Από τη μια, αυτό που βάζει στο κέντρο τον άνθρωπο και από την άλλη αυτό που βάζει στο κέντρο το σύστημα
Το ανοιχτό- εξωστρεφές εναντίον του κλειστού- φοβικού…
…αυτή είναι σήμερα η διαχωριστική γραμμή μεταξύ προόδου και συντήρησης
Και αυτή η διαχωριστική γραμμή νομίζω ότι διατρέχει οριζόντια όλους τους πολιτικούς χώρους
