Όχι πια υπεκφυγές. Όχι πια μπαλώματα. Η Ελλάδα απαιτεί ένα μόνιμο και σταθερό και βιώσιμο ευρωπαϊκό σύστημα συντάξεων.
Τα τελευταία 30 χρόνια όλες οι κυβερνήσεις προσποιούνταν ότι έλυναν το ασφαλιστικό. Στην πραγματικότητα, έκρυβαν το πρόβλημα κάτω από το χαλί και περνούσαν την λύση στους επόμενους. Έλεγαν, κάθε φορά, ότι προστάτευαν κάποιους εξαιρώντας τους, δήθεν, από τις προσαρμογές που όλοι ήξεραν ότι ήταν απαραίτητες. Από το 2010 όλοι ξέρουμε ότι αυτά ήταν κοροϊδία. Η άρνηση του προβλήματος οδήγησε μόνο στην συνεχή επιδείνωσή του. Αυτό ισχύει για την χώρα σαν σύνολο: η συνεχής παραγωγή ελλειμμάτων οδήγησε στην χρεοκοπία. Αλλά ισχύει και για τους ίδιους τους ασφαλισμένους: Αυτοί για χάριν των οποίων αναβάλλονταν τα απαραίτητα μέτρα βρέθηκαν τελικά οι πρώτοι στην σειρά των περικοπών.
Το σύστημα συντάξεων έτσι όπως είναι δεν έχει μέλλον. Δεν προστατεύει κανένα ούτε καν τους εκλεκτούς του. Είναι βαρίδι στην παραγωγή και προσφέρει μόνο την βεβαιότητα μεγαλύτερων επιβαρύνσεων. Η μόνη ασφαλής πρόβλεψη είναι η ανασφάλεια περισσότερων συνταξιούχων. Φορτώνει στους νεότερους βάρη, προσφέροντάς τους όλο και λιγότερη εξασφάλιση.
Κάθε φορά που ανοίγει ασφαλιστικό λειτουργεί το σύστημα «Όποιος πρόλαβε». Κάποιοι κατοχυρώνουν κάτι παραπάνω, οι υπόλοιποι καταλήγουν με κάτι λιγότερο. Ο κατήφορος συνεχίζει. Η κοινωνική ασφάλιση κατηφορίζει προς την πλήρη απαξίωση παίρνοντας μαζί την οικονομία.
Η Ελλάδα πρέπει να γυρίσει σελίδα. Μόνο ένα τελείως νέο σύστημα μπορεί να ανακτήσει την χαμένη εμπιστοσύνη. Του συνταξιούχου αλλά και του νέου εργαζόμενου. Αυτού που στηρίζεται και αυτού που στηρίζει.
Ενα τελείως νέο σύστημα οφείλει να φτιάξει μια νέα σχέση μεταξύ ασφάλισης και παραγωγής: Να ξέρει ο εργαζόμενος ότι τα λεφτά του πιάνουν τόπο. Να ξέρει ο ηλικιωμένος ότι πώς θα ζήσει φέτος, του χρόνου και σε δέκα χρόνια. Να ξέρει η επιχείρηση ότι το σύστημα ασφάλισης είναι στήριγμα και όχι βαρίδι.
Ένα τέτοιο σύστημα υπάρχει και μπορούμε να το αποκτήσουμε. Υπάρχουν παραδείγματα σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες που άρχισαν με αντίστοιχα προβλήματα με εμάς και τώρα πια τα έχουν ξεπεράσει. Έχουν φτιάξει ένα νέο σύστημα που αντέχει στον χρόνο, έχει κοινωνική προστιθέμενη αξία και βοηθά την ανάπτυξη της οικονομίας.
Αντί να σκιαμαχούμε με το χθες πρέπει και εμείς να φροντίσουμε για το αύριο – το δικό μας και των παιδιών μας. Για να γίνει αυτό πρέπει πρώτον να σχεδιάσουμε ένα νέο στέρεο σύστημα, μελετημένο σε κάθε λεπτομέρεια. Δεύτερον, πρέπει το νέο σύστημα να κερδίσει την κοινωνία – να χτιστεί πάνω στην συναίνεση. Να γίνει επιτέλους ο κοινωνικός διάλογος που ποτέ δεν έγινε.
Όχι πια μερεμέτια.
Το Ποτάμι δεν δέχεται ότι η κατάσταση μετά το τρίτο μνημόνιο μπορεί να είναι το σύστημα με το οποίο θα πορευτεί η Ελλάδα για τα επόμενα 50 χρόνια. Τα μερεμέτια που γίνονται κάθε 2-3 χρόνια απλώς συντηρούν το αδιέξοδο.
Το πρόβλημα είναι το ίδιο με παλιά. Απομυζάται παραγωγή και μοιράζονται ακάλυπτες επιταγές.
Πρέπει να δούμε την περίοδο του τρίτου μνημονίου ως μια επένδυση χρόνου και προσπάθειας στην προετοιμασία και εμπέδωση ενός τελείως νέου συστήματος συντάξεων. Το 2018 πρέπει να βρει την Ελλάδα με ένα νέο σύστημα συνταξιοδοτικής προστασίας με ένα νέο συμβόλαιο ανάμεσα στις γενιές.
Το Ποτάμι προτείνει την αντικατάσταση του σημερινού περίπλοκου και άνισου συστήματος – κύριων, επικουρικών συντάξεων και εφαπαξ- από ένα ενιαίο απλό και ευέλικτο σύστημα πολλαπλών πυλώνων, σαν και αυτό που είναι ο κανόνας στην Ευρώπη.
Όταν το σύστημα λειτουργήσει πλήρως κάθε συνταξιούχος θα παίρνει σύνταξη από τρεις πηγές. Όλες μαζί θα δίδουν συντάξεις παρόμοιες με τις σημερινές.
1. Πρώτον από το Κράτος - την κοινωνική αλληλεγγύη. Η εθνική σύνταξη - θα έχει κύρια προτεραιότητα την προστασία της φτώχειας και θα χρηματοδοτείται από την γενική φορολογία. Θα υπάρχει και αυστηρά ανταποδοτική αναλογική σύνταξη που θα την χρηματοδοτούν εισφορές με βάση το σουηδικό σύστημα νοητής κεφαλαιοποίησης. Η σύνταξη αυτή θα αποδίδει περί το 40% του τελευταίου εισοδήματος (περί το μισό του σημερινού).
2. Δεύτερον, από επαγγελματικές συντάξεις – την συλλογική αλληλεγγύη, που θα λειτουργεί βάσει αποταμιευτικών λογαριασμών υπό αυστηρή εποπτεία. και θα διοικείται από τους κοινωνικούς εταίρους. Θα προσαρμόζεται στις επαγγελματικές ιδιαιτερότητες δίδοντας ευελιξία στις επιλογές κάθε κλάδου χωρίς να επιβαρύνει τους άλλους.
3. Τρίτον από τη δομημένη αποταμίευση – την αυτοβοήθεια. Θα υπάρχουν φορολογικά και άλλα κίνητρα ενώ θα ενθαρρύνεται και η εργασία συνταξιούχων για την βελτίωση της σύνταξης.
Το σύστημα αυτό κατευθύνει την κρατική αρωγή εκεί που χρειάζεται περισσότερο – στην εξασφάλιση αξιοπρέπειας– αλλά δίνει κίνητρα για την εθελοντική συμμετοχή και συνδρομή του ιδιωτικού τομέα. Μετατρέπει την δύναμη της επιθυμίας όλων για μια καλύτερη ζωή σε ροή επενδυτικών πόρων για την ανάπτυξη της οικονομίας. Ξεφεύγει από την πλαστή αντίθεση Δημόσιου και Ιδιωτικού και εντάσσει όλους σε ένα κοινό σκοπό.
Τα πλήρη οφέλη ενός τέτοιου συστήματος πρέπει να φανούν το συντομότερο δυνατόν. Πρέπει να φροντίσουμε μια γρήγορη αλλά και ασφαλή μετάβαση για όλους – τους σημερινούς συνταξιούχους, τους εργαζόμενους, τους εργοδότες, την νέα γενιά. Αυτό μπορεί να γίνει με μια ταχεία μετάβαση. Σε εθελοντική βάση κάθε εργαζόμενος σε εργάσιμες ηλικίες θα μπορεί να εξαργυρώνει τις εισφορές που έχει σήμερα σε "ομόλογα αναγνώρισης" που θα προστίθενται στον δεύτερο και τρίτο πυλώνα.
Το Ποτάμι προτείνει ο χρόνος που κερδίζεται από την εφαρμογή των σημερινών μέτρων να επενδυθεί στον σχεδιασμό και εμπέδωση σε συναίνεση του νέου συστήματος. Στόχος το νέο σύστημα να τεθεί σε λειτουργία τον τελευταίο χρόνο του Μνημονίου 2018.
