Ομιλία Σπ. Λυκούδη στη συζήτηση της Επίκαιρης Επερώτησης του Ποταμιού για τα πλαστικά
Δείτε το βίντεο της ομιλίας εδώ:
Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της ομιλίας:
Δεν χρειάζεται να κοιτάξει πολύ μακριά κάποιος στην Ελλάδα για να διαπιστώσει την απουσία μίας αποτελεσματικής πολιτικής στην διαχείριση απορριμμάτων και να διαπιστώσει ιδιαίτερα την αποτυχία της χώρας μας να διαχωρίζει και να ανακυκλώνει τα απορρίμματα που παράγει. Τα στοιχεία σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης έρχονται να επιβεβαιώσουν την αδυναμία αυτή. Το 2016 σχεδόν το 80% των απορριμμάτων στην Ελλάδα θάφτηκαν σε ΧΥΤΑ. Ταυτόχρονα η χώρα μας κατέγραψε και την τρίτη χειρότερη επίδοση στην ανακύκλωση, με ποσοστό ανακύκλωσης να ανέρχεται μόλις στο 17%, με την Μάλτα και την Ρουμανία να βρίσκονται στις τελευταίες θέσεις. Σημειώνεται ότι σε χώρες όπως το Βέλγιο, η Ολλανδία, η Σουηδία και η Δανία, μόνο το 1% των απορριμμάτων καταλήγει σε χωματερές, ενώ τα ποσοστά ανακύκλωσης ανέρχονται σε επίπεδα άνω του 48%. Ενώ ταυτόχρονα στις χώρες αυτές εφαρμόζονται πρωτοποριακά συστήματα ανακύκλωσης με χαρακτηριστικότερη περίπτωση όλων την Σουηδία. Η χώρα αυτή έχει φθάσει στο σημείο να εισάγει σκουπίδια και από άλλες χώρες καθώς έχει καταφέρει με μία διαδικασία που ονομάζεται «απόβλητα σε ενέργεια» να παράγει από τα απορρίμματα βιώσιμη ηλεκτρική ενέργεια.
Αν εστιάσουμε την προσοχή μας ειδικά στις προσπάθειες κινητοποίησης για τον περιορισμό της αλόγιστης απόρριψης πλαστικών, θα διαπιστώσουμε ότι στην χώρα μας οι προσπάθειες είναι αποσπασματικές και εναπόκεινται κυρίως στην διάθεση οργανώσεων των πολιτών, περιβαλλοντικών οργανώσεων ή κάποιων αρχόντων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Αναφέρονται χαρακτηριστικά,
O Δήμος Ελευσίνας, σε συνεργασία με την Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης, υλοποίησε το πρόγραμμα ενημέρωσης Πόρτα – Πόρτα για την Ολοκληρωμένη Διαχείριση Απορριμμάτων. Πρόκειται για ένα πρόγραμμα κατά τη διάρκεια του οποίου ενημερώθηκαν αναλυτικά περισσότεροι από 8.000 κάτοικοι του Δήμου για τα οφέλη της ανακύκλωσης.
Στον Δήμο Λειψών οι κάδοι έχουν καταργηθεί καθώς έχουν επιτύχει πλήρη ανακύκλωση των απορριμμάτων και υγειονομική ταφή των υπολειμμάτων και τριτοβάθμια επεξεργασία των υγρών λυμάτων.
Τα περασμένα χρόνια, και πριν ακόμα εφαρμοστεί στη χώρα μας η νομοθεσία για την επιβολή περιβαλλοντικού τέλους στην πλαστική σακούλα, κάποια ελληνικά νησιά, είχαν ήδη προχωρήσει σε δράσεις προς αυτή την κατεύθυνση. Πρωτοπόρος ήταν η Αλόννησος, η οποία με τη δράση «Αλόννησος χωρίς πλαστικές σακούλες» κατόρθωσε σχεδόν να «εξαφανίσει» την πλαστική σακούλα από το νησί, ενώ ακολούθησαν η Σίφνος, η Χίος , η Σίκινος και η Σαντορίνη. Αντίστοιχα η Σίκινος φιλοδοξεί να γίνει το πρώτο νησί χωρίς πλαστικά καλαμάκια, τα οποία θα αντικατασταθούν από επαναχρησιμοποιούμενα ή βιοδιασπώμενα.
Στις δράσεις με πρωτοβουλία οργανώσεων ανήκει η καμπάνια Refill Greece. Στη δράση αυτή μπορούν να λάβουν μέρος όλα τα καταστήματα και οργανισμοί που μπορούν να προσφέρουν δωρεάν πόσιμο νερό για να γεμίσουν οι περαστικοί το επαναχρησιμοποοιούμενο μπουκάλι τους. Ομοίως, από τη Δράση «στο ποτήρι μου» έχει δημιουργηθεί ένα δίκτυο από επιχειρήσεις στις οποίες οι καταναλωτές έχουν έκπτωση στο ρόφημά τους αν δε χρησιμοποιούν ποτήρι μιας χρήσης, αλλά φέρνουν το δικό τους επαναχρησιμοποιούμενο.
Είναι όμως αυτά αρκετά; Η Πολιτεία μπορεί να μένει αδρανής και απλά να παρακολουθεί τις πρωτοβουλίες των πολιτών της χωρίς να συμβάλει με νομοθετικές ρυθμίσεις στην προσπάθειά τους, χωρίς να έχει να παρουσιάσει μία ολοκληρωμένη στρατηγική για την αντιμετώπιση του προβλήματος;
Ας εξετάσουμε λίγο τις πρωτοβουλίες και τις στρατηγικές που έχουν χαραχτεί σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες.
Όλοι έχουμε την εικόνα του Πρίγκηπα Κάρολου κατά την επίσκεψή του στην χώρα μας να αρνείται να χρησιμοποιήσει καλαμάκι για να πιει τον παγωμένο καφέ του. Κίνηση άκρως συμβολική αλλά και περίτρανη απόδειξη ότι η μη χρήση δεν γίνεται λόγω απαγόρευσης στην χώρα του αλλά αποτελεί συνειδητή επιλογή.
Η ίδια η Πολιτεία έχει θέσει το ζήτημα αυτό πρώτη προτεραιότητα για το Ηνωμένο Βασίλειο. Η πρωθυπουργός, Theresa May, περιέγραψε το Ηνωμένο Βασίλειο ως τον ‘παγκόσμιο ηγέτη’ στο ζήτημα των πλαστικών. Πέρα από τις προσπάθειες στο εσωτερικό της χώρας η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου προτίθεται να διαθέσει 87,3 εκατ. δολάρια στην ενίσχυση της έρευνας παγκοσμίως για την διαχείριση των αποβλήτων στις αναπτυσσόμενες χώρες. Σύμφωνα με νομοθετική ρύθμιση που πρόκειται σύντομα να τεθεί σε ισχύ στη Μ. Βρετανία, θα απαγορευτεί η χρήση σε πλαστικά καλαμάκια, μπατονέτες και υγρά μαντηλάκια. Το κίνημα ‘Refill’ ξεκίνησε επίσης από το Ηνωμένο Βασίλειο και συγκεκριμένα από το Bristol της Αγγλίας το 2015, σε μια προσπάθεια να μειωθεί το πλαστικό από μπουκάλια εμφιαλωμένου νερού, γρηγορά εξαπλώθηκε και σε άλλες πόλεις και χώρες. Τέλος, μόλις πριν λίγο καιρό και συγκεκριμένα στις 15 Μάϊου 2018, μετά από εκστρατεία για την συγκέντρωση υπογραφών με θέμα ‘Κοινοβούλιο απαλλαγμένο από Πλαστικα’, με πρωτοβουλία της οργάνωσης πολιτών, αποφασίστηκε η κατάργηση χρήσης πλαστικού στο Βρετανικό Κοινοβούλιο και την Βουλή των Λόρδων.
Στην Γαλλία επίσης κινούνται άμεσα. Στο διαμέρισμα μιας γαλλικής οικογένειας υπάρχουν τρεις κάδοι απορριμμάτων: ένας για το γυαλί, ένας για τα ανακυκλώσιμα υλικά (υλικά συσκευασίας, χαρτί, πλαστικό, αλουμίνιο κ.ά.) και ένας για τα υπόλοιπα απορρίμματα, οργανικά και μη. Η Γαλλία έχει ανακοινώσει, ότι, από 1/1/2020, θα απαγορεύσει την πώληση πλαστικών (ποτήρια, πιάτα, μαχαιροπίρουνα) σε σούπερ μάρκετ. Επίσης, από την ίδια ημερομηνία, θα απαγορεύσει απαγορεύει τις μπατονέτες που έχουν πλαστικό άξονα. Τέλος, έχει ξεκινήσει ήδη, από 1/1/2018, η απαγόρευση της πώλησης καλλυντικών που περιέχουν μικροσφαιρίδια (μικροπλαστικά). Τα υποκατάστατά τους θα πρέπει να κατασκευάζονται από υλικά βιολογικής προέλευσης με τη δυνατότητα να κομποστοποιηθούν.
Στην Ισπανία, από το 2019, ένας επίσης κατεξοχήν τουριστικός προορισμός όπως είναι η χώρα μας, σε όλα τα ξενοδοχεία και τους χώρους εστίασης στις Βαλεαρίδες θα απαγορεύεται να διαθέτουν πλαστικά μπουκάλια και υποχρεούνται να δίνουν σε όσους το ζητούν νερό από τη βρύση σε παγούρια, ή ποτήρια πολλαπλών χρήσεων.
Στην Γερμανία ανάλογες ενέργειες και πρωτοβουλίες έχουν αναληφθεί εδώ και αρκετά χρόνια. Στο Μόναχο ο δήμος ήδη από το 1990 έχει απαγορεύσει τη χρήση ποτηριών ή μπουκαλιών μιας χρήσης σε οποιαδήποτε μεγάλη εκδήλωση πραγματοποιείται από τον δήμο ή σε χώρο του δήμου (ανάμεσα στις οποίες και η παγκοσμίως γνωστή Oktoberfest). Αντ’ αυτών, ενοικιάζονται στους διοργανωτές φορητά πλυντήρια πιάτων. Στο Φράιμπουργκ ο δήμος και το τοπικό πανεπιστήμιο δημιούργησαν την πρωτοβουλία «Freiburg cup», δηλαδή προωθούν την πώληση, έναντι ενός ευρώ μιας επαναχρησιμοποιούμενης κούπας καφέ, την οποία ο πολίτης μπορεί να αφήσει σε οποιοδήποτε συνεργαζόμενο καφέ ή αρτοποιείο, λαμβάνοντας πίσω το ποσό. Στο Βερολίνο λειτουργεί ήδη το πρώτο σούπερ μάρκετ χωρίς συσκευασίες, στο οποίο οι πελάτες φέρνουν τα δικά τους δοχεία τα οποία γεμίζουν με διάφορα προϊόντα.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση τέλος, πέρα του ότι χαράσσει πλέον μία ξεκάθαρη «Ευρωπαϊκή στρατηγική για τις πλαστικές ύλες σε μια κυκλική οικονομία», έχει ξεκινήσει άμεσα ενέργειες περιορισμού της χρήσης πλαστικών στους χώρους εργασίας. Μόλις πριν λίγο καιρό στο Ευρωκοινοβούλιο, μοιράστηκαν σε όλους τους εργαζόμενους γυάλινα παγουράκια, με σκοπό να τους ενθαρρύνουν να γεμίζουν νερό από τους ψύκτες που υπάρχουν παντού.
Η χάραξη μίας ολοκληρωμένη στρατηγικής για την αντιμετώπιση των πλαστικών απορριμμάτων σε κυβερνητικό επίπεδο το βλέπουμε και έξω από τα όρια της ευρωπαϊκής γειτονιάς μας.
Είναι ενδεικτικό ότι η Κίνα, αποφάσισε πρόσφατα να απαγορεύσει την εισαγωγή πλαστικών απορριμμάτων, γεγονός που κάνει ακόμα πιο δυσβάσταχτη την διαχείριση τους καθώς η Κίνα το 2016 «απορροφούσε» το 51% των παγκόσμιων πλαστικών απορριμμάτων. Επιπλέον, έχει προβεί σε πρωτότυπες δράσεις για τον περιορισμό και στο εσωτερικό της. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι πλέον στο μετρό του Πεκίνου μπορείς πλέον να πληρώσεις το εισιτήριό σου με πλαστικά μπουκάλια. Συγκεκριμένα, τοποθετήθηκαν 34 μηχανήματα αυτόματης πώλησης εισιτηρίων σε σταθμούς του Μετρό σε όλη την πόλη που αντί για χρήματα δέχονται και πλαστικά μπουκάλια. Η ανταμοιβή είναι ανάλογη του αριθμού και της ποιότητας των πλαστικών φιαλών που εισάγονται στο μηχάνημα.
Η Νέα Ζηλανδία, δια της αρμόδιας αναπληρώτριας υπουργού για το περιβάλλον, κ. Sage, εξέφρασε την πρόθεση της πολιτείας να δράσει ενεργά για τον περιορισμό των πλαστικών απορριμμάτων στους ωκεανούς. Συγκεκριμένα, η κ. Sage δήλωσε ότι ‘πρέπει να κινηθούμε προς μία κυκλική οικονομία όπου θα φτιάχνουμε, θα χρησιμοποιούμε και θα επιστρέφουμε ξανά τα υλικά προς χρήση αντί του μοντέλου που ισχύει σήμερα όπου αφαιρούμε πόρους, τους χρησιμοποιούμε και τελικά τους ξεφορτωνόμαστε’.
Ενώ και στην Αμερική τα μέτρα που λαμβάνονται είναι δραστικά. Για παράδειγμα, η δημοτική Αρχή της πόλης Κόνκορντ της Μασαχουσέτης, απαγόρευσε την πώληση πλαστικών φιαλών νερού χωρητικότητας κάτω του ενός λίτρου. Ο νόμος τέθηκε σε ισχύ την πρώτη μέρα του 2013, μετά από μια τριετή καμπάνια για τη μείωση των πλαστικών απορριμμάτων και της ταυτόχρονης ενθάρρυνσης χρήσης πόσιμου νερού από το δίκτυο ύδρευσης. Οι παραβάτες κινδυνεύουν με πρόστιμο 20 ευρώ, ενώ σε περίπτωση που συλληφθούν ξανά το πρόστιμο διπλασιάζεται. Επιπλέον, σε πολλά αμερικανικά πανεπιστήμια έχει απαγορευτεί η κατανάλωση εμφιαλωμένου νερού στις πανεπιστημιουπόλεις τους. Σε πολλά από τα πανεπιστημιακά αυτά ιδρύματα το κίνημα υπέρ της δωρεάν χρήσης νερού από τη βρύση είναι τόσο μεγάλο, ώστε παρέχονται σε όλους τους φοιτητές και το προσωπικό μπουκάλια από ανοξείδωτο ατσάλι, που τα γεμίζουν όσες φορές θέλουν από τις βρύσες.
Και στην χώρα μας τι; Στην χώρα όπου ο τουρισμός αποτελεί βασικό πυλώνα της οικονομίας της και το χερσαίο και θαλάσσιο περιβάλλον της αποτελούν τον μεγαλύτερο πλούτο της, δεν αρμόζει αυτός ο ρόλος του θεατή. Η χάραξη μίας ξεκάθαρης εθνικής στρατηγικής είναι πιο επιτακτική από ποτέ και δεν υπάρχει η πολυτέλεια του χρόνου απλά να περιμένουμε την ολοκλήρωση της συζήτησης που διεξάγεται στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αντίθετα, η χώρα μας πρέπει να παρακολουθεί έγκαιρα αλλά και όπου είναι δυνατόν να πρωτοπορεί με πρωτότυπες πολιτικές και δράσεις. Δεν πρέπει να λησμονούμε ότι έχουμε την δύναμη και την γνώση να πρωτοτυπούμε, στην χώρα μας άλλωστε ήταν που πριν από 34 χρόνια παρουσιάστηκε με απόλυτη επιτυχία ο γλάρος και απευθύνθηκε στον Έλληνα με το μήνυμα «ΌΧΙ σκουπίδια – ΌΧΙ πλαστικά στις θάλασσες και τις ακτές μας». Το μήνυμά του «Γλάρου» σήμερα είναι πιο επίκαιρο από ποτέ.
