Κόστος σημαίνει τίμημα και τίμημα σημαίνει απώλεια. Η απώλεια μπορεί να είναι οικονομική, συναισθηματική, κοινωνική ή ηθική. Υπάρχουν διάφορες μορφές απώλειας.
Τι σημαίνει ωστόσο «πολιτικό κόστος;».
Οι πολιτικοί μεταφράζουν τις αντιδράσεις του πολίτη σε ψήφους. «Αν πω κάτι που εγείρει αντιδράσεις, αυτό είναι πολιτικό κόστος».
Ας υποθέσουμε ότι ο πολιτικός είναι ο καπετάνιος στο καράβι που λέγεται χώρα. Αυτός έχει την ευθύνη. Το τι πιστεύουν οι πολίτες-επιβάτες του καραβιού είναι αυτό που λέμε «η κοινή γνώμη». Οι πολίτες μπορεί να έχουν δίκιο, μπορεί και όχι. Το σίγουρο είναι ότι δεν μπορούν να συναισθανθούν αυτόν που είναι στο πηδάλιο. Ούτε τις δυσκολίες του ούτε το μέγεθος της ικανότητας του. Κρίνουν βάσει των εντυπώσεων τους. Όπου κατά τον Πλάτωνα η εντύπωση είναι «δόξα», δηλ. «εικασία». Η «δόξα» στηρίζεται στο συναίσθημα και σπάνια είναι λογική. Σπάνια δηλ.στηρίζεται στην αντικειμενικότητα.
Το «πρόβλημα» είναι ότι στη δημοκρατία οι επιβάτες αποφασίζουν αν θα είναι κανείς και στο επόμενο ταξίδι καπετάνιος. Επομένως η «δόξα» των πολιτών θα κοστίσει τη θέση σε έναν καπετάνιο. Και η «δόξα» των πολιτών θα εξαρτηθεί με τη σειρά της από το ποσό ασφαλείς αισθάνθηκαν κατά τη διάρκεια του ταξιδιού.
Ο μειλίχιοι ηγέτες είναι και οι πιο δημοφιλείς. Εν μέσω κρίσης ή πανικού, το να φαίνεται σταθερός ο καπετάνιος κι ότι ξέρει που πάει είναι αποφασιστικό κριτήριο για την παραμονή του στην επόμενη Βουλή. Ακόμη κι αν αυτή η «σταθερότητα» είναι ριψοκίνδυνη ή και ανόητη, είναι ίδιον των πολιτών να θέλουν να επαφίενται στα χέρια ενός πολιτικού. Που ξέρει πού πάει.
Τα διλήμματα που αντιμετωπίζει ένας ηγέτης είναι πολλά και περίπλοκα. Οι βουλευτές επίσης στο σύνολο τους έχουν κι αυτοί την ευθύνη της διακυβέρνησης. Είναι δημοκρατία κι όχι βασιλεία το πολίτευμα.
Η δημοκρατία ξεκινά με την υπόθεση ότι όλοι είναι βασιλιάδες και η διακυβέρνηση είναι το αποτέλεσμα της βούλησης της συνισταμένης των βασιλιάδων-βουλευτών. Οι βουλευτές είναι ίσοι.
Τι γίνεται λοιπόν όταν οι καπετάνιοι είναι πολλοί; Όταν τα πράγματα είναι ευνοϊκά όλοι είναι ευχαριστημένοι. Στην τρικυμία ωστόσο, το να είμαστε πολλοί στο πηδάλιο δημιουργεί σύγχυση από την μια, βολεύει από την άλλη. Διότι έτσι απαλλασσόμαστε από την ευθύνη. Η ευθύνη είναι στους πολλούς. Τα νερά θολώνουν και λίγο η μπόρα λίγο οι άλλοι που δεν τα χειρίστηκαν καλά, εγώ, ο κεντρικός καπετάνιος, θα την γλιτώσω.
Αντιλαμβάνεσαι την ανεπάρκεια κάποιου από το πόσο εύκολα πετάει το μπαλάκι σε άλλους. Σε μια κοινωνία ευθυνόφοβων πολιτών αυτό δεν είναι πρόβλημα. Ο καπετάνιος μας μοιάζει και τον θέλουμε.
Αν είσαι άνθρωπος της ευθύνης ωστόσο αυτό είναι κάτι που σπάνια θα κάνεις.
Τι γίνεται όμως όταν είσαι φιλόπονος σε μια κοινωνία ευθυνόφοβων; Η παροιμία λέει «ήρθαν τα άγρια να διώξουν τα ήμερα». Η φωνή της συνείδησης είναι εύκολο πράγμα. Διότι δεν σε προδίδει ποτέ. Η κοινή γνώμη, αυτοί που είναι υποτίθεται φίλοι, οι δημοσκοπήσεις και τα γκάλοπ γρήγορα θα είναι παρελθόν. Το πως εσύ βαδίζεις την πορεία σου, τι αποφάσεις πήρες και ποσό αυτές βοήθησαν το καράβι που λέγεται χώρα να το πας σε ασφαλή στεριά, αυτό είναι κάτι δικό σου που θα σε ακολουθεί. Από τώρα έως το τέλος.
Κάποιος θα πει: «Δε θέλω επικήδειους στον τάφο μου. Το τώρα έχει σημασία».
Το πολιτικό κόστος σύντομα θα γίνει χίμαιρα. Το πραγματικό ανάστημα ενός καπετάνιου θα το κρίνει η ιστορία.
Κάποιος θα πει: «Εγώ δε θα ζω για να δω τι θα κρίνει η ιστορία».
Οι ερινύες «ευμενίστηκαν» από την Αθηνά κάποτε και η ίδια έδωσε συγχωροχάρτι σε όσους οι Ερινύες καταδίωξαν για τα δίκαια αμαρτήματα τους.
Η Αθήνα ήταν σύγχρονη θεότητα. Οι Ερινύες ήταν τόσο παλιές όσο και ο κόσμος. Όσο κι αν τις «ευμενίσουμε», θα μας ακολουθούν.
Ο Ορέστης με καλή δικαιολογία φόνευσε τους φονιάδες του πατέρα του. Και η ζωή του καταδικάστηκε σε αιώνια αϋπνία και «συντροφιά» από τις ερινύες.
Οι αρχαίοι έλεγαν: «μηδένα προ του τέλους μακάριζε». Το πολιτικό κόστος του σήμερα είναι το λαμπρό όφελος για το μέλλον. Η χαρά του να μην έχεις πολιτικό κόστος είναι ότι δεν παίρνεις για τίποτα την ευθύνη. Τότε δεν υπάρχει κανένα τίμημα. Αλλά και κανένα κέρδος.
Το σύμπαν λέει «χωρίς απώλεια, κανένα κέρδος». Εκεί που φαίνεται να χάνεις, μπορεί να κερδίζεις. Ή εκεί που κερδίζεις, μπορεί να χάνεις.
Το πιο ασφαλές κριτήριο για κάποιον είναι η συνείδησή του. Αυτή δεν προδίδει. Και στο τέλος κάνει πάντα καλό λογαριασμό. Αυτοί που τώρα φωνάζουν γιατί θίγεται το όφελος τους, αύριο μπορεί να σε ευγνωμονούν. Κι αυτοί που έπλεξαν το εγκώμιό σου, αύριο να αποστρέφουν το βλέμμα.
* Η Ιωάννα Τάγαρη είναι μέλος της ΚΥΚΟ.
