της Ιόλης Καλαβρέζου Πρέπει να σκεφτούμε και να εισάγουμε στην παιδεία τέτοια στοιχεία που θα καλιεργούν την αυτογνωσία, την συνείδηση, την συμπεριφορά μέσα από τον πολιτισμό μας. Η αφομοίωση του πολιτισμού μας στα βιώματα θα κάνει τους ανθρώπους ηθικότερα άτομα, καλύτερους γονείς, καλύτερους πολίτες.
της Ιόλης Καλαβρέζου
Αγαπητές φίλες και φίλοι,
Το θέμα που πρότεινα είναι “Παιδεία και Πολιτισμός: μία σύνθετη σχέση ”. Το πόσο σύνθετη είναι αυτή η σχέση φαίνεται πολύ καθαρά από τις ενδιαφέρουσες εισηγήσεις που προηγήθηκαν.
Πιστεύω ότι με πολιτισμό εννοούμε πάρα πολλά πράγματα. Το πρώτο είναι ένα πελώριο κληροδότημα, ένα απόθεμα ανθρώπινων έργων από όλο το παρελθόν – μνημεία, έργα τέχνης, κτίσματα, παντοειδή κείμενα – που συνεχώς επαυξάνεται με νέα παραγωγή όσο υπάρχουν η κοινωνία και οι πολίτες της που δημιουργούν πολιτιστικά αγαθά. Η αξιοποίηση και η προβολή όλων των περιεχομένων του πολιτισμού είναι το αντικείμενο μιας ‘πολιτικής για τον πολιτισμό’. Σ’αυτήν εντάσσονται η πολιτική για τα μουσεία, τις βιβλιοθήκες, την προβολή έργων τέχνης όλων των εποχών, την μουσική παραγωγή, το θέατρο και πολλά άλλα.
Αλλά εγώ σκέπτομαι πως ο πολιτισμός εκτείνεται και πέρα από αυτά σε ένα ευρύτερο πεδίο. Είναι το πεδίο που καταλαμβάνει το μυαλό και την συνείδηση των ανθρώπων. Η ενσωμάτωση του πολιτισμού σε αυτά απαιτεί μία κοινωνική παιδεία που διαμορφώνει την γνωριμία των ατόμων με τα πολιτιστικά αγαθά και τις πολιτιστικές αξίες. Με λίγα λόγια, η διάχυση του πολιτισμού και η εξοικείωση με τα περιεχόμενά του εκπαιδεύει. Ας το κρατήσουμε αυτό ως μία διάσταση της σύνθετης σχέσης πολιτισμού και παιδείας. Μία τετοια κοινωνική παιδεία οδηγεί τελικά στο να κάνει ο κάθε πολίτης, και ιδίως ο κάθε νέος και κάθε νέα, κτήμα του τον πολιτισμό μας, να τον νιώσει σαν κομμάτι της δικής του ταυτότητας και να αισθάνεται ότι έχει μερίδιο ευθύνης για την προστασία του.
Σκέπτομαι ακόμη πως το περιβάλλον στο οποίο ζούμε, και με αυτό εννοώ και το φυσικό μας περιβάλλον, δεν ειναι κάτι ουδέτερο. Περιέχει και ενσωματώνει όλη την ιστορία των ανθρώπων (Ελλήνων) που έχουν ζήσει, δράσει, εργαστεί και κατασκευάσει έργα, αλλά επίσης και αξίες και πρότυπα: πρότυπα αισθητικής, πρότυπα ηθικής, πρότυπα συμπεριφοράς απέναντι στον συμπολίτη και στην κοινωνία, αλλά και απένατι στην φύση.
Η ερώτηση είναι «όλα αυτά πού μαθαίνονται, πώς εξαπλώνονται, και πώς ριζώνουν στο μυαλό και συνείδηση των ανθρώπων;» Όλα εξαρτώνται από την παιδεία.
Η ‘πολιτική για την παιδεία’ πρέπει να περιλαμβάνει απαραίτητα την ανάδειξη όλων των ζωντανών αξιών του πολιτισμού μας ώστε να μετατρέπεται το πολιτιστικό απόθεμα σε βίωμα ζωής και κοινωνικής συμπεριφοράς. Οι δύο πλευρές της πολιτικής – πολιτική για την παιδεία και τον πολιτισμό - πρέπει να είναι συνδεδεμένες, να σχεδιάζονται συνδυασμένα και να αλληλοϋποστηρίζονται. Αντίθετα μία πολιτική που θα βλέπει τον πολιτισμό σαν εμπορική μόνον ευκαιρία και την παιδεία σαν επαγγελματική μόνον προπαρασκευή είναι βέβαιον ότι θα καταλήξει σε αποτυχία.
Πρέπει να σκεφτούμε και να εισάγουμε στην παιδεία τέτοια στοιχεία που θα καλιεργούν την αυτογνωσία, την συνείδηση, την συμπεριφορά μέσα από τον πολιτισμό μας. Η αφομοίωση του πολιτισμού μας στα βιώματα θα κάνει τους ανθρώπους ηθικότερα άτομα, καλύτερους γονείς, καλύτερους πολίτες.