του Σεραφείμ Κοτρώτσου
Επιλέγω να μιλήσω για την ανεργία, όχι γιατί είναι το θέμα που απασχολεί σχεδόν όλες τις ελληνικές οικογένειες, άμεσα ή έμμεσα. Κυρίως γιατί αισθάνομαι πως έχουμε συσσωρεύσει εγκληματικά λάθη δεκαετιών, χωρίς να δείχνουμε καν να το έχουμε μετανιώσει!
Δεν θα εστιάσω στα γνωστά προβλήματα, τις πολιτικογενείς στρεβλώσεις που εξανεμίζουν την ανταγωνιστικότητά μας, μεταξύ των οποίων:
- η πολιτική αβεβαιότητα,
- η διαρκώς αυξανόμενη φορολογική επιβάρυνση,
- ο εκτεταμένος αθέμιτος ανταγωνισμός,
- το υψηλό κόστος πρόσβασης σε ενέργεια, κεφάλαια και πρώτες ύλες,
- η εξουθενωτική γραφειοκρατία,
- η πολιτική προστασία στη διαφθορά,
- το αντιπαραγωγικό μοντέλο λήψης αποφάσεων,
- η απουσία κράτους δικαίου και διάκρισης των εξουσιών,
- οι απαξιωμένοι, μη λειτουργικοί έως και ανύπαρκτοι θεσμοί,
- η απόλυτη απουσία σεβασμού του κράτους προς τον πολίτη και τους φόρους που πληρώνει,
- και φυσικά η μη ενσωμάτωση του πολίτη στις εθνικές επιλογές.
Όταν κανείς αισθάνεται – όχι άδικα – πως οι αποφάσεις λαμβάνονται για αυτόν, χωρίς αυτόν, είναι επόμενο να μην τις στηρίζει.
Όμως, το πρόβλημα της χώρας μας δεν είναι μόνο πολιτικό. Είναι πρόβλημα κουλτούρας και διαπαιδαγώγησης των πολιτών. Η νέα εθνική μας αφήγηση πρέπει να ανατρέψει καταστροφικές εμμονές και μύθους. Δέκα χαρακτηριστικές περιπτώσεις θα αναφέρω επιγραμματικά εδώ:
- Όσο μιλάμε για εργασία με όρους όπως «θέση», «τοποθέτηση», «αποκατάσταση», «πόστο» κλπ. δείχνουμε πως αντιλαμβανόμαστε την εργασία ως κάτι στατικό, κάτι ανάλογο με μια θέση … στάθμευσης. Είναι επόμενο να μένουμε πολύ μακριά από τον διεθνή καταμερισμό εργασίας με αυτά τα μυαλά.
- Η κλιμάκωση του αριθμού των κρατικών υπαλλήλων, των συνταξιούχων χωρίς ανάλογες εισφορές, του τζίρου των κρατικοδίαιτων επιχειρήσεων και η υπερκατανάλωση χωρίς παραγωγή είναι από τους καίριους παράγοντες που μας έφεραν εδώ. Μήπως επιτέλους πρέπει να θεσμοθετήσουμε επιβράβευση (π.χ. φορολογική) της επιχειρηματικής εξωστρέφειας; Δεν είναι επιτέλους προτεραιότητα οι εμπορεύσιμοι κλάδοι της οικονομίας να γίνουν ελκυστικότεροι, τόσο για τον εργαζόμενο όσο και για τον επιχειρηματία; Βλέπουμε την ανάπτυξη να έρχεται από την αύξηση του κράτους ή των σουβλατζίδικων και των καφέ;
- Ο Έλληνας διαχρονικά μεγαλουργεί σε ανοιχτά γήπεδα, με διεθνή ανταγωνισμό και ελεύθερη οικονομία, επιστρατεύοντας την εφευρετικότητα και την προσαρμοστικότητά του. Ένα τέτοιο γήπεδο πρέπει να γίνει και η Ελλάδα, μακριά από προστατευτισμούς και κλειστές πόρτες. Τι φοβόμαστε πλέον;
- Η αλλαγή κουλτούρας ξεκινάει από τα μαθητικά χρόνια. Οφείλουμε να ξαναμάθουμε πως ο πλούτος παράγεται από αυτόν που δημιουργεί. Αυτόν που παράγει κάτι με αξία, ώστε κάποιοι άλλοι να προτίθενται να πληρώσουν ικανοποιητικό τίμημα για αυτό. Στη σχέση κόστους / οφέλους κρύβεται το μυστικό κατά της ανεργίας.
- Η επιχειρηματικότητα και η καινοτομία πρέπει να γίνουν βιωματικά μαθήματα τόσο στα σχολεία όσο και στα πανεπιστήμια. Είναι αδιανόητο κανείς να ολοκληρώνει την πορεία του στο εκπαιδευτικό σύστημα και να χτυπάει την πόρτα της αγοράς εργασίας χωρίς να έχει στοιχειώδη επιχειρηματικά ερεθίσματα.
- Να αναγνωρίσουμε την αξία της αποτυχίας. Η επιτυχία έρχεται συνήθως μετά από σειρά αποτυχιών. Δεν υπάρχει πιο πυκνή και αποτελεσματική μαθησιακή εμπειρία από την αποτυχία. Κορυφαίες επιχειρήσεις στις ΗΠΑ αναζητούν τα στελέχη τους συνεκτιμώντας το αν έχουν αρκετές και συναφείς αποτυχίες στο ενεργητικό τους. Στην Ελλάδα η αποτυχία τιμωρείται για πάντα. Σαν να σπουδάζουμε και μετά να διαγράφουμε τη μνήμη μας. Το ρίσκο του να δοκιμάσει κανείς κάτι καινούριο εδώ είναι παράλογα υψηλό. Αν είχε γεννηθεί εδώ ο Steve Jobs θα είχε σίγουρα τραβήγματα με την εφορία και το ΙΚΑ.
- Να φύγουμε από το μοντέλο των επιδοτήσεων σε χρήμα. Είναι εμφανώς μια επαναλαμβανόμενη δημόσια πρόσκληση για παρέλκυση των επιχειρήσεων από το στόχο στην καλύτερη περίπτωση ή εικονικές τιμολογήσεις στην συνηθέστερη. Οι ενισχύσεις σε είδος είναι πολύ αποτελεσματικότερες και μπορούν να βοηθήσουν ουσιαστικά την καινοτομία και την εξωστρέφεια.
- Εκπαίδευση, έρευνα και παραγωγή να «δέσουν» σε ένα νέο επιχειρηματικό μοντέλο, απλό, διαφανές και μη γραφειοκρατικό. Η έμφαση στην καινοτομία είναι ο μόνος τρόπος να κόψουμε δρόμο προσπερνώντας τα σημεία στα οποία ιστορικά έχουμε μείνει πίσω (π.χ. υποδομές, εγκατεστημένο παραγωγική βάση κλπ.).
- Να δημιουργήσουμε επιχειρηματικό οικοσύστημα: θεσμούς για εναλλακτικές μορφές κεφαλαίου όπως η πληθοχρηματοδότηση και τα venture capitals, δίκτυα από συνδεδεμένες υποστηρικτικές υπηρεσίες από ιδιώτες, θερμοκοιτίδες, δίκτυα δεξιοτήτων και μεντόρων και να μετατρέψουμε κάθε ελληνική πρεσβεία σε διεθνές κανάλι πώλησης και επιχειρηματικής δικτύωσης της ελληνικής παραγωγής.
- Τέλος, να επανακαθορίσουμε την αντίληψή μας για τα δημόσια οικονομικά: Ο προϋπολογισμός να σταματήσει να ξεκινάει από το πόσα χρειάζονται για να θρέψουμε το κρατικό θηρίο και πώς θα τα «πάρουμε» από όσους απέμειναν να παράγουν σε αυτή τη χώρα. Να σταματήσουμε να σκοτώνουμε την κότα που γεννά τα χρυσά αυγά. Να αρχίζουμε τον προϋπολογισμό από το πόσα επιτρέπεται να εισπράξουμε και από πού, προκειμένου να είναι δυνατή η ύπαρξη μιας ακμάζουσας οικονομίας. Ακολούθως να διαλέγουμε τι θα χρηματοδοτούμε από τα κρατικά ταμεία και πόσο, αφού έχουμε βεβαιωθεί ότι παραμένει στη χώρα διαθέσιμος αέρας δημιουργίας.