της Εύης Χατζηανδρέου
1. ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ
Στην προσπάθεια εξυγίανσης και βιωσιμότητας των δημόσιων δαπανών δεν υπάρχουν πλέον τα περιθώρια να μη διερευνάται η αποδοτικότητά τους. Δηλαδή, ενα φάσμα αξιολόγησης και αποτίμησης που περιλαμβάνει την σκοπιμότητα, το πως δαπανήθηκαν οι πόροι, τι παρήγαγαν σε σχέση με το επιδιωκόμενο και προσδοκωμενο αποτελεσμα. Μόνο ο έλεγχος της νομιμότητας (απο το Ελεγκτικο Συνεδριο) οπως μέχρι τώρα συμβαίνει δεν αποδίδει και δεν καλύπτει τις σύγχρονες ανάγκες. Επιβάλλεται η συγκροτημένη παρακολούθηση και ο ουσιαστικός έλεγχος και αξιολόγηση του τρόπου που δαπανώνται τα χρήματα του Ελληνα φορολογούμενου. Ειναι μια απο τις ικανές και αναγκαίες συνθήκες για τον εκσυγχρονισμό και την ενηλικίωση της ελληνικής δημόσιας διοίκησης και την μετάβαση μας σε μια σύγχρονη, αποτελεσματική και ανταποδοτικής σε λειτουργία προς τον ελληνα πολίτη και φορολογούμενο.
Ο ιστορικός θεσμός του Ελεγκτικού Συνεδρίου, (του ελληνικού «παραδείγματος» του νομικισμού, όπως το εχει χαρακτηρήσει ο Α. Παπαδόπουλος), δεν αρκει, συχνά δημιουργεί και προβλήματα με την στυφνή προσήλωση στον τύπο του νόμου. Δεν μπορει να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά (ως είναι σήμερα), τις σύγχρονες και περίπλοκες προκλήσεις που δοκιμάζουν την χρηστή χρήση των δημοσίων πόρων. Δεν έχει ούτε την δικαιοδοσία ούτε την τεχνογνωσία και τους εξειδικευμένους επαγγελματίες.
2. ΚΑΛΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ
Θα αναφερθώ σε Οργανισμούς στις ΗΠΑ το GAO, (Government Accountability Office) και το ΟΤΑ (Office for Technology Assessment) και το ΝΑΟ (National Audit Office) στην Αγγλία. Κοινό χαρακτηριστικό τους είναι ότι αν και θεσμοθετημένα ανεξάρτητοι, υπάγονται στην νομοθετική εξουσία κάθε χώρας. Το GAO εχει θεσμοθετημένη αποστολή την υποστήριξη του Κογκρέσου (Βουλής και Γερουσίας) για να αντεπεξέλθει στις συνταγματικές του υποχρεώσεις, καθώς και την βελτίωση της κυβερνητικής λειτουργίας και διασφάλιση της λογοδοσίας της κυβέρνησης (accountability) προς όφελος του πολίτη. Θεσμοθετημένο από το 1921 απασχολεί 3.150 υπαλλήλους και έχει προϋπολογισμό $507 εκατομμυρίων. Το οικονομικό όφελος από τη δράση του, η αποτελεσματικότητά του, μετρείται σε $58,1 δισ., δηλαδή $114 δολάρια για κάθε δολάριο επενδυμένο στον Οργανισμό. Για να ξεκινήσει μια έρευνα, πρέπει να ζητηθεί από μία από τις επιτροπές της Βουλής ή της Γερουσίας που ασκούν κοινοβουλευτικό έλεγχο. Ετσι, μπορεί να ζητηθεί να εξεταστεί εάν κρατικοί οργανισμοί δαπάνησαν με σωστό και αποτελεσματικό τρόπο τις επιχορηγήσεις τους, εάν συγκεκριμένα κυβερνητικά προγράμματα και πολιτικές υλοποιήθηκαν και πέτυχαν τους στόχους τους, εάν υπάρχει απάτη και διαφθορά, αλλά και η πολιτική ανάλυση και η μελέτη των επιπτώσεων προτεινόμενων εναλλακτικών πολιτικών. Σκοπός του είναι η παροχή έγκαιρης, αντικειμενικής, τεκμηριωμένης, μη κομματικοποιημένης, και ισορροπημένης πληροφόρησης. Πολύ συχνά οι ερευνητές καταθέτουν τα ευρήματά τους στις αρμόδιες επιτροπές του Κογκρέσου. Αξίζει να τονιστεί ότι 83% των συστάσεων για τη βελτίωση της κυβερνητικής λειτουργίας εφαρμόζονται σε ορίζοντα πενταετίας.
Στην Αγγλία, σε μια χώρα που ο τρόπος λειτουργίας της νομοθετικής εξουσίας είναι πιο κοντά στον δικό μας, ο αντίστοιχος Οργανισμός (ΝΑΟ) που ελέγχει τη σωστή χρήση των δημόσιων πόρων υπάγεται στην Επιτροπή για τις Δημόσιες Δαπάνες του Αγγλικού Κοινοβουλίου. Ενας Οργανισμός 850 ατόμων στελεχωμένος με ορκωτούς λογιστές και επιστημονικό προσωπικό, δικηγόρους, οικονομολόγους, στατιστικούς κ.λπ. Ελεγχει όχι μόνον λογιστικά τους δημόσιους λογαριασμούς αλλά την αποτελεσματικότητα και αποδοτικότητα της χρήσης τους. Κάθε χρόνο δαπάνες 800 εκατομμυρίων λιρών περνούν από το μικροσκόπιό του, περίπου 60 εκθέσεις συντάσσονται για την αποδοτικότητας της κυβερνητικής λειτουργίας. Εχει τεκμηριωθεί ότι για κάθε μία λίρα που δαπανά (66 εκατ. ο προϋπολογισμός του) εξοικονομούνται 8! Επιπλέον, οι περισσότερες συστάσεις βελτίωσης γίνονται αποδεκτές και εφαρμόζονται από τα αρμόδια υπουργεία. Διεθνείς Οργανισμοί, όπως ο Διεθνής Οργανισμός Εργασίας και το Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών για την Αντιμετώπιση της Πείνας, χρησιμοποιούν τις υπηρεσίες του για να βελτιώσουν τον τρόπο λειτουργίας τους.
Για το Office of Technology Assessment στις ΗΠΑ, που έκανε πιό σε βάθος διερεύνηση των πολιτικών σημειώνω οτι καταργήθηκε μόλις οι Ρεμπουπλικανοί απέκτησαν την πλειοψηφία στην Βουλή και Γερουσία! Η αντικειμενικότητα και αυστηρή προσήλωση στην τεκμηρίωση εχει αφήσει εποχή και μονιμη σφραγίδα.
3. ΠΡΟΤΑΣΗ: Δημιουργία Εθνικής Αρχής Αξιολόγησης και Αποτίμησης.
Μια δομική αλλαγή, μια αλλαγή υποδείγματος για το πως προσεγγίζουμε και διασφαλίζουμε την αποδοτικότητα και αποτελεσματικότητα των δημοσίων δαπανών
Ορισμένες απο τις αρμοδιότητες είναι διασκορπισμένες με επικαλυπτόμενες, ισως και αντικρουόμενες (με νομοθετικές παρεμβάσεις ) σε πληθώρα νομικών προσώπων και εξουσιών (νομοθετική, δικαστική και εκτελεστική). Πρώτο βήμα η κωδικοποίηση των αρμοδιοτήτων στα θέματα αυτά μαζί με τους οργανισμούς που έχουν την ευθύνη. Στην συνέχεια εμπλουτισμός με πρόσθεση των επιπλέον αρμοδιοτήτων και δημιουργία νομοθετικού πλαισίου για συγκέντρωση της ευθύνης (με παράλληλη κατάργηση επικαλύψεων και συναρμοδιοτήτων απο άλλους φορείς) σε ενα Οργανισμό, Ανεξάρτητη Αρχή με λογοδοσία στην Νομοθετική εξουσία η στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας (εάν επιτρέπεται συνταγματικά). Προηγείται η συγκέντρωση και εμβάθυνση της συσσωρευμένης εμπειρίας απο άλλα κράτη και συνεργασία με διεθνή οργανισμούς, πχ, ΟΟΣΑ, Παγκόσμια Τράπεζα, Διεθνής Διαφάνεια, αλλά και εθνικούς αντίστοιχους οργανισμούς άλλων χωρών (GAO, NAO), ώστε να ληφθούν υπ' όψη η διεθνής εμπειρία και να συνδυαστεί αποτελεσματικά με την ελληνική ιδιαιτερότητα και τις επικρατούσες συνθήκες της ελληνικής δημόσιας διοίκησης.
Ο σχετικός νόμος θα εμπεριέχει σαφές χρονοδιάγραμμα και οδικό χάρτη υλοποίησης με ανάθεση σχετικών αρμοδιοτήτων και λογοδοσίας των υπευθύνων φορέων υλοποίησης.
Ο σκοπός δεν είναι η δημιουργία μια ακόμη παράλληλης δομής. Νέα δομή, στελεχωμένη απο στελέχη ηδη υπηρετούντα στην πληθώρα άλλων φορέων, καθώς και απο νέα εξειδικευμένα στους τομείς που απαιτούνται. Ευέλικτη δομή, ώστε να μπορεί να συνεργάζεται και με αντίστοιχους δημόσιους η ιδιωτικούς φορείς. Δομή που θα λογοδοτεί και θα αξιολογείται.