Θεωρώ λοιπόν εξαιρετικά σημαντικό το ότι το Ποτάμι αυτο- προσδιορίζεται ως Κίνημα για την Δικαιοσύνη, την Εργασία και την Παιδεία. Γιατί όλα αυτά παραπέμπουν στην Πλατωνική Πολιτεία η οποία μπορεί να μας ξαναθυμίσει κάποιες θεμελιώδεις αξίες και αρχές, που εξακολουθούν να είναι εξαιρετικά επίκαιρες. Η Πλατωνική "πόλις" είναι προϊόν ανάγκης.
Αγαπητές φίλες και φίλοι,
Είναι για μένα μεγάλη χαρά που είμαι παρών στο Ιδρυτικό Συνέδριο του Ποταμιού ως μέλος της Επιτροπής Διαλόγου, μετά την τιμητική πρόσκληση του Σταύρου Θεοδωράκη.
Η κρίση που βιώνουμε ως χώρα είναι πολυδιάστατη: οικονομική, κοινωνική, πολιτιστική, αξιακή, θεσμική και, κατά μείζονα λόγο, πολιτική. Όλα αυτά συνδέονται άμεσα και αλληλοτροφοδοτούνται. Απαιτείται, κατά συνέπεια, μια ολιστική προσέγγιση. Για να ξεμπερδευτεί το νήμα πρέπει να εντοπίσουμε την άκρη του. Θεωρώ λοιπόν εξαιρετικά σημαντικό το ότι το Ποτάμι αυτοπροσδιορίζεται ως Κίνημα για τη Δικαιοσύνη, την Εργασία και την Παιδεία. Γιατί όλα αυτά παραπέμπουν στην Πλατωνική Πολιτεία, η οποία μπορεί να μας ξαναθυμίσει κάποιες θεμελιώδεις αξίες και αρχές που εξακολουθούν να είναι εξαιρετικά επίκαιρες. Η Πλατωνική «πόλις» είναι προϊόν ανάγκης. Συνδέεται άμεσα με τη μετάβαση από ένα σύστημα αυτάρκειας, όπου ο καθένας παράγει μόνο για τον εαυτό του και την οικογένεια του, σε ένα σύστημα καταμερισμού της εργασίας, που οδηγεί υποχρεωτικά στην ανάγκη ανταλλαγών μεταξύ των ανθρώπων. Αυτό όμως προϋποθέτει ότι κάποιος εγγυάται το δίκαιον αυτών των ανταλλαγών. Άρα, οι έννοιες του δικαίου και της δικαιοσύνης συνδέονται άμεσα με τον τρόπο της κοινής συμβίωσης των ανθρώπων. Στην έννοια της δικαιοσύνης εμπεριέχεται και η έννοια της αλληλεγγύης.
Η «πόλις» χρειάζεται ένα σύστημα εργασίας, έννομη οργάνωση, αξιολογικά κριτήρια και ένα είδος εσωτερικής πειθαρχίας η οποία να εξασφαλίζει μια λογική και αποδεκτή κατανομή του παραγόμενου πλούτου, ώστε να εξασφαλίζεται η κοινωνική συνοχή. Η δικαιοσύνη, με την έννοια της κοινωνικής δικαιοσύνης, αποτελεί καταστατική προϋπόθεση για την ύπαρξη της «πόλεως», όπως επίσης η παιδεία και η αξιοκρατία. Η παιδεία όμως νοείται ως παιδεία ψυχής, και όχι μόνο ως συσσώρευση πληροφοριών και γνώσεων, που διαπλάθει ανθρώπους με αίσθημα συλλογικής ευθύνης και καθήκοντος για το συλλογικό καλό. Η παιδεία επιτυγχάνει έτσι κάτι που κανένας νόμος δεν μπορεί να εξασφαλίσει. Την αυτόβουλη και συνειδητή συμβολή των ανθρώπων στην ενότητα του όλου και όχι μόνο μέσω της επιβολής των νόμων. Τα κενά του νόμου, που είναι αναπόφευκτα, συμπληρώνει η συναίσθηση του δέοντος. Ο νόμος εξάλλου, για να είναι αποδεκτός και σεβαστός, προϋποθέτει σιωπηρά τη συγκατάθεση των πολιτών. Χωρίς αυτή τη συναίνεση και τη συνεργασία των ίδιων των πολιτών γίνεται κουρελόχαρτο. Τα παραπάνω –και για την ακρίβεια η απουσία τους– έχουν άμεση σχέση με τα βαθύτερα αίτια της σημερινής κρίσης των «πόλεων», είτε με τη στενότερη έννοια του παραδοσιακού εθνικού κράτους είτε με την ευρύτερη ευρωπαϊκή εκδοχή του.. Όσον αφορά τη χώρα μας, δύο είναι, κατά τη γνώμη μου, οι άμεσες προτεραιότητες:
1. Πώς θα ξαναδώσουμε αξιοπιστία στο πολιτικό και το κοινωνικοοικονομικό σύστημα και πώς θα εμπνευστούν και θα πειστούν οι πολίτες να επανενταχτούν σ’ αυτό με βάση ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο, όπου το «εμείς» θα συνδυάζεται και θα συνυπάρχει με το «εγώ».
2. Πώς θα συνδιαλλαγούμε ξανά με τους εταίρους μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση ως ισότιμη και αξιόπιστη χώρα.
Απαιτείται λοιπόν μια μείζων προσπάθεια εθνικής συνεννόησης με δυο κεντρικούς άξονες. Αφενός τη θεσμική αναδιοργάνωση που θα αφορά το εθνικό νομικό πλαίσιο, το πολιτικό σύστημα, τους νέους κανόνες του παιχνιδιού, την απονομή της δικαιοσύνης, την ισονομία, την αξιοκρατία, τη μάχη κατά του λαϊκισμού και του ρουσφετιού. Αφετέρου τη διαμόρφωση ενός Εθνικού Σχεδίου Ανασυγκρότησης της χώρας, με βάση το οποίο θα γίνει τόσο η διαπραγμάτευση με τους εταίρους μας για το χρέος όσο και η χρηματοδότηση των αναγκαίων επενδύσεων, χωρίς τις οποίες η ανεργία θα παραμείνει σε εκρηκτικά επίπεδα για πάνω από δέκα χρόνια, με ανυπολόγιστες εθνικές συνέπειες.
Φίλες και φίλοι,
Η ευθύνη όλων όσων συμμετέχουμε κατά τον ένα ή τον άλλο τρόπο στη δημόσια ζωή είναι μεγάλη. Τα χρονικά περιθώρια έχουν στενέψει πολύ.
Εύχομαι σε όλους καλή επιτυχία και καλή δύναμη.