Η ομιλία του Αρίστου Δοξιάδη στο 3ο συνέδριο του Ποταμιού
Δείτε το βίνεο της ομιλίας εδώ:
Διαβάστε το κείμενο της ομιλίας εδώ:
Καλημέρα σε όλους τους φίλους και σε όσους δεν ξέρω. Αν υπάρχει κάποιος σ’ αυτή τη χώρα που αμφισβητεί ότι το Ποτάμι είναι δύναμη εκσυγχρονισμού, ότι είναι ευρωπαϊκή δύναμη, ας κοιτάξει το ρολόι του. Μου είπαν ότι θα μιλήσω στις 13:10 και είναι 13:10. Σε ποιο άλλο κόμμα θα συνέβαινε αυτό;
Το μεγάλο ερώτημα για το μέλλον, το άμεσο μέλλον της Ελλάδας για τα επόμενα 5 ή 10 χρόνια, κατ’ εμέ δεν είναι ούτε γεωπολιτικό ούτε αν θα κυριαρχήσει κάποια ιδεολογία εθνικισμού ή διεθνισμού. Δεν είναι ιδεολογία, είναι το μοντέλο της ανάπτυξης που θα υπερισχύσει από δω κι εμπρός.
Το μοντέλο της ανάπτυξης, σημαίνει όχι μόνο τί μεγέθη, παραγωγικότητες κτλ. αλλά σημαίνει κυρίως ποιες τάξεις, ποιες κοινωνικές ομάδες θα τραβήξουν το κάρο, ποιες θ’ ακολουθήσουν και ποιες θα μείνουν πίσω και θα εξαφανιστούν σιγά-σιγά. Η ανάπτυξη είναι πάντα φαινόμενο πολιτικής οικονομίας, είναι και φαινόμενο ταξικό.
Συγχωρήστε με αν θα μιλήσω πολύ αφαιρετικά, αν θέλετε πολύ απλουστευτικά αν θέλετε γιατί έχω λίγα λεπτά, αλλά χοντρικά, τα μοντέλα που έχουμε μπροστά μας είναι τα εξής τρία, υπάρχει και το τέταρτο μοντέλο στο οποίο φαίνεται ότι βουλιάζει η χώρα αυτή τη στιγμή, είναι ουσιαστικά της μη ανάπτυξης, μιας στασιμότητας. Αλλά αν πρόκειται να έχουμε ανάπτυξη, θεωρητικά υπάρχουν τρία πράγματα.
Το ένα είναι να είναι κυρίως από τις μεγάλες επενδύσεις, κυρίως από τις πολυεθνικές εταιρείες που θα έρθουν το Ελληνικό ή κάποιες πολύ μεγάλες τουριστικές εκμεταλλεύσεις ή ίσως κάποιες βιομηχανίες. Ένα μοντέλο που είναι μόνο από το μεγάλες επενδύσεις, ή κυρίως από μεγάλες επενδύσεις, σημαίνει τελικά μια συγκεκριμένη ταξική σύνθεση αρκετά πολωμένη, σημαίνει ότι οι πλούσιοι είναι μόνο κάποια λίγα στελέχη, οι ολιγάρχες επίσης, καλό μοντέλο για τη διαπλοκή, αλλά σημαίνει ότι δεν υπάρχει μεγάλη παραγωγική μεσαία τάξη.
Το δεύτερο μοντέλο, είναι αυτό που λέγαμε επί δεκαετίες στην Ελλάδα, να ρίξει το κράτος χρήμα στην αγορά. Αυτό το μοντέλο τελείωσε. Είναι αυτό που ακολούθησε η Ελλάδα ως το 2010, είναι αυτό που δημιούργησε μια ορισμένου τύπου μεσαία τάξη που είναι έμποροι, κάποιοι ελεύθεροι επαγγελματίες, όπως γιατροί, δικηγόροι κτλ., αλλά πολύ μικρή, μεσαία τάξη σ’ αυτό που εγώ ονομάζω «παραγωγική μεσαία τάξη», που είναι αυτοί που παράγουν φυσικά προϊόντα και πράγματα ή υπηρεσίες που μπορούν να πουληθούν στη διεθνή αγορά.
Κατ’ εμέ, το μόνο μοντέλο που έχει μπροστά της η Ελλάδα σήμερα ρεαλιστικά, που θα ήταν ένα μοντέλο περιεκτικής ανάπτυξης, δηλαδή που τα περισσότερα νοικοκυριά θα συμμετέχουν σ’ αυτή την ανάπτυξη, είναι το μοντέλο που στηρίζεται στην παραγωγική μεσαία τάξη, όχι στο χρήμα, στην αγορά, όχι στις μεγάλες επιχειρήσεις που έρχονται απ’ έξω.
Τί χρειάζεται, ποια είναι αυτή η μεσαία τάξη, πώς δημιουργείται αυτή: Απ’ τη μια πρέπει να έχει καλή εκπαίδευση, καλή μόρφωση, το λεγόμενο ανθρώπινο κεφάλαιο, αυτό είναι το πιο βασικό στοιχείο μιας τέτοιας μεσαίας τάξης από πλευράς εφοδίων και το δεύτερο που επίσης βοηθά πολύ, είναι να έχει κάποιες αποταμιεύσεις. Όχι τεράστια ποσά, κάτι που στη δύσκολη στιγμή θα τους δώσει εξασφάλιση και που θα τους δώσει και τη δυνατότητα να επενδύσουν λίγο στη δουλειά που φτιάχνουν και για τα επόμενα χρόνια σιγά-σιγά να επενδύουν.
Χρειαζόμαστε λοιπόν, ανθρώπινο κεφάλαιο και κάποιες αποταμιεύσεις. Αφήνω κατά μέρος όλα τα τεράστια προβλήματα του ελληνικού κράτους, των κακών θεσμών, της γραφειοκρατίας κτλ.
Τί μας εμποδίζει σήμερα, από το ν’ αναπτυχθεί αυτού του είδους η μεσαία τάξη: Είναι δυο πράγματα, γιατί πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας τις προτεραιότητες: Οι φόροι, ιδίως οι παράλογοι φόροι εισοδήματος, αφήνω τους φόρους περιουσίας, αφήνω το ΦΠΑ, οι παράλογοι φόροι εισοδήματος που έχουν επιβληθεί ουσιαστικά τα τελευταία τρία χρόνια, δεν τους είχαμε πριν και το δεύτερο είναι η κατάντια της δημόσιας παιδείας, που κάθε χρόνο με αυτή την κυβέρνηση γίνεται και χειρότερη.
Ας αφαιρέσουμε λοιπόν απ’ όλα τα υπόλοιπα, φόροι και κατάντια της δημόσιας παιδείας. Το διακύβευμα το άμεσο για τα επόμενα πέντε χρόνια, είναι αυτά τα δυο εμπόδια για την ανάπτυξη, αυτή την περιεκτική ανάπτυξη για την οποία μιλάω, μπορούν ν’ αρθούν; Θα έχουμε μια ανάπτυξη από τους πολλούς;
Τί εννοώ «ανάπτυξη απ’ τους πολλούς», που για τις μεγάλες επενδύσεις εξαρτάται από πολλές μικρές πρωτοβουλίες. θα έχουμε μια ανάπτυξη για τους πολλούς; Αν έχουμε, το αναδιανεμητικό κράτος που θα χρειάζεται, το κράτος της κοινωνικής ευαισθησίας για το οποίο μίλησε πριν ο Νίκος σε σχέση με τη Δημοκρατική Παράταξη, αν έχουμε ανάπτυξη από τους πολλούς, αυτό το κοινωνικό κράτος θα μπορεί να λειτουργήσει καλά για τους υπόλοιπους που μένουν πίσω.
Αν το 70% των νοικοκυριών ζει αξιοπρεπές από την ίδια του τη δουλειά, το υπόλοιπο 30% μπορεί να το στηρίξει σωστά, ένα κοινωνικό κράτος. Αν όμως έχουμε το αντίστροφο, ότι μόνο ένα 30% των νοικοκυριών ζει καλά απ’ τη δουλειά του, κανένα κοινωνικό κράτος δε μπορεί να στηρίξει καλά το υπόλοιπο 70%. Για μένα είναι ξεκάθαρο, όποιος έχει κοινωνικές ευαισθησίες θα πρέπει να υποστηρίξει την ανάπτυξη από τους πολλούς.
Η φιλελεύθερη δημοκρατία επίσης, οι αξίες της ανεκτικότητας κτλ,. έχει ταξική βάση, κακά τα ψέματα. Σε όλες τις χώρες που αναπτύχθηκε, η ραχοκοκαλιά της φιλελεύθερης δημοκρατίας ήταν μια παραγωγική μεσαία τάξη. Εκεί που οι άνθρωποι έχουν κάποια περιθώρια επιλογών στη ζωή τους, τη λεγόμενη αυτοβουλία, νιώθουν κάποια προοπτική και γι’ αυτούς και για τα παιδιά τους, έχουν μια ιδιωτική σφαίρα που αξίζει να την υπερασπιστούν, που δεν είναι μίζερη.
Ο άγριος φανατισμός και ο λαϊκισμός επίσης έχουν ταξική βάση. και δε μιλάω γι’ αυτούς που δεν τους αρέσει να λέγεται το κράτος το πάνω «Μακεδονία», μιλάω για άγριο φανατισμό. Έχει ταξική βάση. Έχει βάση, δυστυχώς σ’ αυτούς που ζουν στα όρια της αξιοπρέπειας ή και κάτω απ’ αυτήν, σ’ αυτούς που ελπίζουν ότι θα ζήσουν λίγο καλύτερα από τα επιδόματα ενός ισχυρού ηγεμόνα.
Αυτό το αίσχος που γίνεται με το υπερπλεόνασμα κάθε φορά εδώ, που θυμίζει λίγο, δεν είναι ακριβώς έτσι, τον ηγεμόνα που μοιράζει κάθε Χριστούγεννα σε ομάδες πληθυσμού, είναι αίσχος. Και είναι αίσχος και για τη φιλελεύθερη δημοκρατία.
Πιστεύω λοιπόν ότι ο επόμενος χρόνος και οι επόμενες εκλογές, θα κρίνουν ένα τεράστιο διακύβευμα, αυτό που είπα πριν: Θα έχουμε ανάπτυξη βασισμένη σ’ αυτά τα στοιχεία που είπα πριν, ή όχι; Αυτό είναι το μεγάλο διακύβευμα. Και είναι σπάνιο στην πολιτική μας ζωή, σε εκλογές να συμπυκνώνεται ένα τόσο κρίσιμο, μεγάλο διακύβευμα όπως αυτό που παίζει τώρα.
Όλα αυτά τα «θέλω», τα πολύ ωραία «θέλω» που διάβασα, είναι πολύ σκόρπια. Δε συγκεντρώνεται σ’ αυτό το ένα μεγάλο διακύβευμα. Και οι 5 προτεραιότητες της πολιτικής που άκουσα από το Σταύρο, που φυσικά συμφωνώ με όλες, οι 4 δεν έχουν καμία άμεση σχέση μ’ αυτό το διακύβευμα, η διαγενεακή δικαιοσύνη έχει έμμεσα. Δεν υπάρχει η εστίαση που θα ήθελα εγώ να δώσει το Ποτάμι σε αυτό το μεγάλο διακύβευμα.
Πρέπει να πω το εξής: Θα ήθελα να δω το Ποτάμι να είναι ρητά το κόμμα της παραγωγικής μεσαίας τάξης. Όχι μόνο της σημερινής, όχι μόνο αυτής που υπάρχει σήμερα, είναι μικρή στην Ελλάδα, για ιστορικούς λόγους, αλλά αυτής που μπορεί να δημιουργηθεί από τη νέα γενιά. Γι’ αυτό έχει τόσο μεγάλη σημασία η παιδεία, γιατί έχουμε στην Ελλάδα, που δεν το έχουν όλοι οι λαοί, θα χρησιμοποιήσω μια αγγλική έκφραση, «a culture of aspiration », δηλαδή την αίσθηση και στις πιο φτωχές οικογένειες, ότι το παιδί τους θα μπορούσε, αν του δοθούν οι ευκαιρίες, να γίνει κάτι άλλο.
Αυτό μπορεί να δώσει τη δυνατότητα στα παιδιά από τις πιο φτωχές οικογένειες, με ό,τι στήριξη μπορεί να τους δώσει ο πατέρας κι η μητέρα τους να περάσουν από το εκπαιδευτικό σύστημα, ν’ αποκτήσουν τα εφόδια και ναι ζήσουν καλά παράγοντας.
Έτσι λοιπόν, αυτό που θα ήθελα να δω από τους φίλους μου του Ποταμιού, πρέπει να πω ότι στο Ποτάμι έχω φίλους, νιώθω ότι έχουμε τις ίδιες αξίες, νιώθω ότι έχουμε σίγουρα την ίδια αισθητική, είμαστε από το ίδιο ύφασμα φτιαγμένοι, νομίζω όμως ότι με πολλούς από σας κάνουμε διαφορετική διάγνωση για το ποιες είναι οι προτεραιότητες σήμερα.
Επομένως, η πρότασή μου είναι, μην έχετε ίσες αποστάσεις στις εκλογές που έρχονται. Μην έχετε ίσες αποστάσεις, μεταξύ μιας δημοκρατικής παράταξης και φιλελεύθερης κτλ. Για μένα είναι ξεκάθαρο, παίζει το μέλλον της χώρας, το μέλλον των παιδιών και πρέπει να πάρετε θέση.
Σας ευχαριστώ.
*Ο Αρίστος Δοξιάδης είναι οικονομολόγος και κοινωνιολόγος
