Την ίδια εποχή σαν σήμερα πριν από περίπου τρία χρόνια καθόμουν στο γραφείο μου στη Νέα Υόρκη όπου εργαζόμουν σε μία μεγάλη πολυεθνική εταιρία. Κάθε πρωί ένιωθα μια γροθιά στο στομάχι, καθώς έβλεπα συκοφαντικές δηλώσεις και βίαιες εικόνες της χώρας μου στα πρωτοσέλιδα εφημερίδων. Άρχισε να με κατακλύζει η ανάγκη μου να αντιδράσω.
Παραιτήθηκα από τη θέση μου στη Νέα Υόρκη και επέστρεψα στην Ελλάδα για να γίνω και εγώ μία από τις φωνές όλων όσων ένιωθαν θύματα του συστήματος. Παρά την πάροδο αυτών των ετών βλέπω πως η κατάσταση παραμένει η ίδια, αν όχι χειρότερη. Δεν βλέπω αλλαγή. Δεν νιώθω αλλαγή. Στο κατώφλι των αποφάσεων της σημερινής μέρας, με την ατμόσφαιρα ηλεκτρισμένη και με λέξεις όπως «capital controls» να αποτελούν μέρος του καθημερινού μας λεξιλογίου θεωρώ πως είναι η πλέον κατάλληλη στιγμή να κάνουμε την αυτοκριτική μας.
Βρίσκομαι εδώ σήμερα σαν πολίτης αυτής της χώρας πού κάποτε βίωσε τον εξευτελισμό από ένα αυτοπροστατευόμενο σύστημα, όταν το 2010 ό ενενηντάχρονος παππούς μου, ανάπηρος πολέμου, με ακατάπαυστη αιμορραγία λόγω καρκίνου αναγκάστηκε να δώσει και αυτός φακελάκι πριν μπει στο χειρουργείο για να εγχειριστεί.
Τα δικαιώματα τού παππού μου ως φορολογούμενου πολίτη είχαν παραβιαστεί στο όνομα ενός οικονομικού ανταλλάγματος : τα ίδια δικαιώματα για τα οποία εκείνος ήταν έτοιμος να θυσιάσει την ζωή του, όταν πολεμούσε για δημοκρατία.
Είχα την τύχη να μεγαλώσω κοντά του. Ένας περήφανος άνθρωπος που με ανέθρεψε λέγοντας μου ότι τα τρία πράγματα για τα οποία αξίζει να πολεμήσει κανείς στην ζωή είναι ή οικογένεια, η ελευθερία και πάνω από όλα η πατρίδα.
Έχοντας αυτές τις αξίες βαθιά ριζωμένες μέσα μου, το 2012 δημιούργησα το edosafakelaki.org, μία ψηφιακή, δημοκρατική πλατφόρμα στο διαδίκτυο, όπου οι πολίτες μπορούν για πρώτη φορά στην ιστορία της Ελλάδας να δώσουν μία αυθεντική και αντιπροσωπευτική εικόνα της έκτασης των περιστατικών δωροδοκίας που είχαν βιώσει. Σήμερα είναι πλέον καταγεγραμμένες πάνω από 2500 ιστορίες διαφθοράς με αξίες άνω των 5, 500, 000 EUR. Μία πρωτοβουλία νέων ανθρώπων που ήθελαν να σπάσουν τη σιωπή αναγνωρίστηκε ως πρόγραμμα υποδειγματικής πρωτοβουλίας πολιτών για την πάταξη της διαφθοράς στην Αναφορά της Ευρωπαϊκής Επιτροπής το 2013.
Από τη συλλογή των προσωπικών καταγγελιών μπορούμε να αντλήσουμε δεδομένα κοινωνικής όσο και αριθμητικής απόψεως πού θα μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε και να εντοπίσουμε τους τομείς όπου οι πρακτικές αυτές εμφανίζονται πιο συχνά, τις μεθόδους αλλά και τα κενά τού συστήματος έτσι ώστε να μπορούμε να υποστηρίξουμε την ανάγκη για εντατικότερη έρευνα και μεγαλύτερη διαφάνεια. Η πλατφόρμα έγινε ένας χώρος για τον σύγχρονο Έλληνα πολίτη πού αναγνωρίζει ότι η μάχη απέναντι στην διαφθορά δεν είναι μια μάχη πού πρέπει να δώσει μόνος του.
Η ραγδαία ανάπτυξη της πληροφορικής και των νέων τεχνολογιών δημιουργούν ένα εργαλείο διαφάνειας, η οποία πρόδηλα πια ξεσκεπάζει όσους δωροδοκούνται. Η γνώση είναι δύναμη και κινητοποιεί τη δράση. Οι εκατοντάδες χιλιάδες επισκέπτες της ιστοσελίδας δημιούργησαν μία κοινότητα χωρίς πολιτικά χρώματα και λειτουργούν ενωτικά με γνώμονα τη συλλογική κάθαρση.
Όλο και περισσότεροι νέοι άνθρωποι κάνουν το πρόβλημα δικό τους, κατανοώντας ότι τα ατοπήματα της προηγούμενης γενιάς οδήγησαν στην παρούσα πραγματικότητα. Οι αδύναμοι θεσμοί περιπλέκουν τη διαδικασία απόδοσης ευθύνης έχοντας δημιουργήσει μια παθητική κοινωνία. Έχουμε γίνει παθητικοί, διότι διεφθαρμένα άτομα έχουν επωφεληθεί από το γεγονός ότι το κράτος είναι είτε απρόθυμο είτε ανίκανο να ελέγξει την παρανομία των δραστηριοτήτων τους, υπονομεύοντας το ρόλο του νόμου και θεωρώντας μας αδύναμους, ανεύθυνους και αβοήθητους πολίτες.
Η επείγουσα ανάγκη να πατάξουμε τη διαφθορά είναι τόσο ρεαλιστική όσο τρομακτική, όπως και ο μύθος του Σισύφου. Όλοι σκεφτόμαστε «τι πρόκειται να συμβεί αν αλλάξω την συμπεριφορά μου, θα κατρακυλήσουν οι προσπάθειες να με συντρίψουν όπως ακριβώς ο βράχος του Σισύφου κάθε φορά που κατρακυλούσε από την κορυφή; »
Η απάντηση είναι πολύπλευρη. Η μάχη πρέπει να είναι πολυπρόσωπη και η προσέγγιση ποικιλόμορφη.
Η διαφθορά υπονομεύει τη δημοκρατία, καταστρατηγεί τις ίσες ευκαιρίες και επηρεάζει την εθνική οικονομία. Επιπλέον, πρέπει να υπογραμμίσουμε ότι η διαφθορά αποτελεί παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων μας. Για παράδειγμα, τα Ευρωπαϊκά Δικαιώματα Ασθενών περιγράφονται ως εξής: δικαιώματα της ελεύθερης πρόσβασης, της ελεύθερης επιλογής, του σεβασμού του χρόνου των ασθενών και δικαίωμα διαμαρτυρίας. Ταυτίζονται όλα αυτά με εικόνα ελληνικού νοσοκομείου όπου βασιλεύει το φακελάκι; Θέλουμε να είμαστε Ευρωπαίοι σε ότι αφορά το νόμισμα, αλλά σε ότι αφορά τους θεσμούς έχουμε δρόμο ακόμα να διανύσουμε. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι φέτος μοιραζόμαστε τη 69η θέση στον παγκόσμιο Δείκτη Διαφθοράς με τη Σουαζιλάνδη και τη Σενεγάλη. Η ελληνική κρίση έχει καταντήσει μία χρόνια ασθένεια την οποία όλοι γνωρίζουμε πως να θεραπεύσουμε αλλά ακόμα ψάχνουμε το γιατρό.
Πρέπει να εφαρμόσουμε σχολικά και πανεπιστημιακά προγράμματα με στόχο την εκπαίδευση και την εξειδίκευση ενάντια στη διαφθορά. Χρειάζεται να καταργήσουμε τον διαμεσολαβητή. Ας δημιουργήσουμε μια νέα γενιά ενεργών και ευσυνείδητων πολιτών με γνώση χρήσης των τεχνολογικών εργαλείων που προσδίδουν μεγαλύτερη υπευθυνότητα, διαφάνεια και που εξαλείφουν την ανάγκη να εξυπηρετηθούμε από έναν διεφθαρμένο ιθύνοντα. Έχουμε ανάγκη ένα σύγχρονο σύστημα με ξεκάθαρο και άμεσο επικοινωνιακό πλάνο που θα ενημερώνει τους πολίτες ως προς το ποια στοιχεία να αναζητήσουν σε περίπτωση διαφθοράς, ποιες πηγές και ποιο είδος προστασίας είναι διαθέσιμο για αυτούς. Ένα κράτος που θα μας ενισχύσει, θα συνεργαστεί με τα προσωπικά μας εγχειρήματα και οργανισμούς. Ας δημιουργήσουμε μαζί μία κοινή και συνεργατική συνείδηση που θα συνθέτει τη συλλογική μας ενέργεια για αλλαγή, δίνοντας ένα καινούργιο νόημα συμμετοχής στα κοινά.
Σας απευθύνομαι απόψε με την αγωνία και τους προβληματισμούς των νέων αυτής της χώρας. Η Ελλάδα χάνει το νεότερο, το καλύτερο και το λαμπρότερο δυναμικό της. Έχουμε το μεγαλύτερο κύμα μετανάστευσης εξειδικευμένων επαγγελματιών στην αναπτυγμένη σύγχρονη δυτική κοινωνία. Τα κενά που θα δημιουργηθούν από αυτή την απώλεια ανθρώπινου κεφαλαίου θα γίνουν πολύ πιο αισθητά την επόμενη δεκαετία. Οι άνθρωποι αυτοί εκπαιδεύτηκαν με μεγάλο χρηματικό κόστος, τόσο των οικογενειών τους όσο και του δημοσίου, και τώρα εργάζονται σε χώρες οι οποίες δεν επένδυσαν καθόλου σε εκείνους.
Ας βρούμε τρόπους να σταματήσει αυτό το <> και ας το μετατρέψουμε σε <>. Μην επιτρέψουμε να χάσουμε κι άλλους αξιόλογους Έλληνες από το δυναμικό μας. Το 79% από αυτούς που έφυγαν, το έκαναν διότι πιστεύουν πως δεν υπάρχει μέλλον στην Ελλάδα.
Θα ήθελα σε αυτό το σημείο να κάνω έκκληση στους νέους της πατρίδας μας που έχουν φύγει να γυρίσουν πίσω. Υπάρχει μέλλον. Εσείς θα πρέπει να γίνετε αρχιτέκτονες του μέλλοντος και αυτό δεν γίνεται εξ αποστάσεως. Με τα προσόντα σας και την καινούργια νοοτροπία που έχει διαμορφωθεί από τις εμπειρίες σας μπορείτε να γίνετε οι αρωγοί της αλλαγής που χρειάζεται αυτή η χώρα. Γίνετε μέρος του κινήματος που έχει γαλουχηθεί από την ελεύθερη σκέψη και το διάλογο.
Το συμφέρον της πατρίδας παραμένει υπεράνω ιδεολογιών, πέρα από κομματικές γραμμές και απαρχαιωμένα στερεότυπα. Ενισχύστε το έδαφος, ώστε να ανθίσει σε αυτό η διαφάνεια και η δικαιοσύνη. Η δικαιοσύνη που καθυστερεί είναι δικαιοσύνη που δεν αποδίδεται.
Σίγουρα η ελπίδα για συλλογική αλλαγή νοοτροπίας μπορεί να μοιάζει με ένα μακρινό φιλόδοξο στόχο. Είμαι όμως μάρτυρας μιας δημιουργικής ορμής. Η κρίση έγινε αφορμή για να διαμορφωθεί μία ατμόσφαιρα άμεσων και αποτελεσματικών λύσεων. Η συνεισφορά όλων μας είναι σημαντική για την επιτυχία αυτού του εγχειρήματος.
Ας κάνουμε τη διαφορά αφανίζοντας τη διαφθορά.
Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας.
22 Ιουνίου 2015