"Οι καλύτεροι στερούνται κάθε πεποίθησης, ενώ οι χειρότεροι είναι γεμάτοι ηχηρό πάθος", έγραφε το 1920 Ιρλανδός ποιητής για την καταρρέουσα Ευρώπη. Η κρίση που πυροδοτήθηκε από το σπάσιμο της "φούσκας" στην αγορά ακινήτων των Ηνωμένων Πολιτειών το 2007, απείλησε το κυρίαρχο καθεστώς του αμερικανικού δολαρίου ως παγκόσμιου αποθεματικού νομίσματος μετά την κατάρρευση της Lehman το Σεπτέμβριο του 2008. Ήταν τόσο εμφανές το χάσμα που δημιουργήθηκε από τη μετατόπιση των τεκτονικών πλακών του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος, ώστε η σταθερά της "επένδυσης δίχως κίνδυνο" (risk-free) να τεθεί υπό αμφισβήτηση: άραγε ποιο θα εθεωρείτο εφεξής ως ασφαλές περιουσιακό στοιχείο;
Ο σοβαρός κίνδυνος κατάρρευσης του δολαρίου ένωσε γρήγορα τα συμφέροντα των τριών οικονομικά ισχυρότερων πόλων, ενός σε κάθε ήπειρο: των Ηνωμένων Πολιτειών, της Κίνας και της Γερμανίας. Ο ακήρυχτος "οικονομικός πόλεμος" εντός της Ευρωζώνης που αποστραγγίζει τις αδύναμες χώρες (κυρίως του Νότου) τόσο σε κεφάλαια όσο και σε ανθρώπινο δυναμικό εξελίχθηκε στο βωμό της επίτευξης "νομισματικής ειρήνης": το "εξωφρενικά ακριβό προνόμιο" του πράσινου νομίσματος (από τον όρο "exorbitant privilege" που χρησιμοποίησε στη δεκαετία του 1960 ο Valéry Giscard d' Estaing για να περιγράψει την ασυμμετρία του νομισματικού συστήματος) έπρεπε πάση θυσία να διαφυλαχθεί• ως κόρη οφθαλμού για τις τρεις μεγάλες οικονομικές δυνάμεις.
Για την Κίνα η αποτροπή της κατάρρευσης του δολαρίου ήταν ζωτικής σημασίας καθώς ο πακτωλός συναλλαγματικών διαθεσίμων και ομολόγων του θησαυροφυλακίου των Η.Π.Α που διέθετε το Πεκίνο στο κρατικό χαρτοφυλάκιο θα υφίστατο ραγδαία απομείωση. Ενδεχόμενη αντίδραση με μαζικές πωλήσεις δολαρίων και US Treasuries προς διαφοροποίηση του συναλλαγματικού ρίσκου, θα επιτάχυνε μοιραία την κατάρρευση του παγκόσμιου αποθεματικού νομίσματος επιστρέφοντας σαν μπούμερανγκ στον ασιατικό δράκο. Η Γερμανία είχε εξίσου ισχυρό συμφέρον να αποτραπεί ο κίνδυνος ανεξέλεγκτης υποτίμησης του δολαρίου καθώς η εξαγωγική μηχανή της γερμανικής οικονομίας θα επιβραδυνόταν σημαντικά από ένα (απότομα) πολύ σκληρό ευρώ ως σκιώδες μάρκο.
Αναμφίβολα η αλληλεγγύη εκ μέρους των Ευρωπαίων εταίρων μας ήταν ζωτικής σημασίας για τη συνέχεια του οράματος της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Πληρώνοντας το ακριβό αντίτιμο του περάσματος του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου στην Ευρωζώνη, η Ελλάδα απέφυγε το 2010 τον σκόπελο της άτακτης χρεοκοπίας απολαμβάνοντας σε ένα βαθμό τη χρηματοδοτική αλληλεγγύη των εταίρων. Όμως η σχέση ήταν αμφίδρομη: η Ευρωπαϊκή Ένωση, ακροβατώντας με ένα μείγμα υπερεθνικών ρυθμίσεων πάνω στο τεντωμένο σχοινί του δημοκρατικού ελλείμματος, επέδειξε την αλληλεγγύη αυτή για να διασώσει το μακρόχρονο και πολυεπίπεδο εγχείρημα του κοινού νομίσματος ως προαπαιτούμενου της τελικής πολιτικής ολοκλήρωσης, όπως την οραματίστηκαν πριν από μισό περίπου αιώνα μεγάλοι Πολιτικοί -με το γράμμα "Π" κεφαλαίο. Σε περίπτωση που αποτύγχανε η προσπάθεια διάσωσης του ευρώ και διαλυόταν η Ευρωζώνη, θα ξεσπούσε ένας νομισματικός πόλεμος με αλλεπάλληλες ανταγωνιστικές υποτιμήσεις των εθνικών νομισμάτων, ένας πόλεμος "όλων εναντίον όλων".
Πρόσφατα ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος μίλησε για "Ευρώπη των συμφερόντων και της εκμετάλλευσης". Ανέκαθεν στις διεθνείς σχέσεις ίσχυε το ρητό ότι δεν υπάρχουν αιώνιοι φίλοι ούτε παντοτινοί εχθροί, παρά μόνον τα συμφέροντα είναι αιώνια. Η σημερινή συγκυρία με την κρίση της παγκοσμιοποίησης εξαιτίας της αχαλίνωτης κυριαρχίας των αγορών τις δύο προηγούμενες δεκαετίες, δυσχεραίνει την κατάσταση και καθιστά τα αιώνια αυτά συμφέροντα να επικυριαρχούν σε βάρος του ουμανισμού και της οικουμενικότητας των ανθρωπίνων αξιών.
Τηρουμένων των αναλογιών, τη χρηματοοικονομική "ανασφάλεια" μετά τη μεγάλη κρίση του 2008 διαδέχεται η ανθρώπινη ανασφάλεια για το υπέρτατο αγαθό της ζωής.
Το τυφλό χτύπημα στις Βρυξέλλες αποτελεί τον δεύτερο κρίκο στην τρομοκρατική αλυσίδα που τυλίγει τη Γηραιά Ήπειρο. Πρόκειται για την κλιμάκωση της "11ης Σεπτεμβρίου της Ευρώπης" που ξεκίνησε τον περασμένο Νοέμβριο στο Παρίσι. Φαίνεται ότι σε πολλά επίπεδα ο κόσμος όπως τον γνωρίζαμε μέχρι πρότινος αλλάζει ιστορική περίοδο. Μετά την εποχή της οικονομικής ευημερίας, τελειώνει και η εποχή της ασφάλειας. Την διαδέχεται αυτή της γενικευμένης ανασφάλειας καθώς περνάμε στη σφαίρα της μη βεβαιότητας όπου ένα μόνον πράγμα μοιάζει νομοτελειακά βέβαιο: αν οι πολιτικές ηγεσίες της Ενωμένης Ευρώπης δεν προσαρμοσθούν τάχιστα στη νέα πραγματικότητα, η οικονομική κρίση θα δώσει τη σκυτάλη σε μία ανεξέλεγκτη πολιτική κρίση που θα κατακεραυνώσει κάθε φιλόδοξη προσπάθεια ολοκλήρωσης του οράματος της Ένωσης.
Η ελαστικότητα της φούσκας ανοχής της κοινωνίας προεξοφλείται ως exante ελεγχόμενη παράμετρος. Ωστόσο υποβαθμίζεται υπεραπλουστευτικά ο κίνδυνος μιας μη γραμμικής εξέλιξης της αντοχής των δυνάμεων συνοχής του κοινωνικού συνόλου. Η οικονομική κρίση ξεκίνησε από τη φούσκα των ακινήτων… Η επαπειλούμενη πολιτική (κρίση), από το σπάσιμο της φούσκας ανοχής της κοινωνίας μας. Και μπροστά στη δεύτερη, η πρώτη θα μοιάζει με "βόλτα στο πάρκο"...
Πηγή: Capital.gr
* Ο Κωνσταντίνος Γκράβας είναι υπεύθυνος τομέα Οικονομικών.