Η ομιλία του Γιάννη Χαραλαμπίδη στο 3ο συνέδριο του Ποταμιού
Δείτε το βίντεο της ομιλίας εδώ:
Διαβάστε ολόκληρη την ομιλία εδώ:
Καλησπέρα. Ευχαριστώ το Ποτάμι για την πρόσκληση, ευχαριστώ το Σταύρο που με ξετρύπωσε απ’ τη Σάμο. Εγώ πλήρωσα πιο πολλά λεφτά να έρθω απ’ τη Σάμο, αλλά αυτό μεταξύ μας. Εγώ ήρθα από κοντά. Σε 7 λεπτά, «τί να σου πω γιε μου», ή «τί να σου πω πατέρα»... Για να δούμε.
Σήμερα θα μιλήσω για ένα θέμα που με απασχολεί τα τελευταία 15-20 χρόνια, όχι μόνο εμένα, από το εργαστήριό μου στη Σάμο, αλλά και τους φίλους μου και τους συναδέλφους καθηγητές και συνεργάτες απ’ όλα τα μέρη του κόσμου.
Θα μπορούσα να σας πω αν ήμουν εκπρόσωπος κόμματος, σας φέρνω απ’ το κόμμα μου κι εγώ καλά νέα. Δηλαδή, η δουλειά που κάνουμε, φαίνεται ότι αρχίζει κι έχει αποτέλεσμα, είναι συμπληρωματική της διοικητικοοικονομικής όψης που παρουσίασε προηγουμένως ο Καθηγητής, αλλά χρησιμοποιεί μια δύναμη η οποία, εγώ πιστεύω ότι μόνο αυτή μπορεί να κινήσει τα πράγματα πια, έτσι πολύπλοκα και μεγάλα που τα κάναμε.
Διαβάσατε το bold στη μέση μάλλον, ότι κάθομαι εδώ, πιστεύοντας ότι είμαστε σε σημείο με σοβαρή πια βούληση αν θέλετε και αίσθηση του αποτελέσματος, ν’ αρχίσουμε να κυνηγάμε στόχους που δε μπορούσαμε όταν ξεκινήσαμε 20 χρόνια πριν. Πολλοί στην καθημερινή σας ενασχόληση με το κράτος και με το κόμμα σας, έχετε δει ότι η γνώση είναι κάτι που χτίζεται σταδιακά, αλλά αν πάτε μ’ αυτά που ξέρατε πριν από 20 χρόνια στην Πληροφορική και πριν από 10 χρόνια και πριν από 5 να σας πω ακόμα, θα κάνετε λάθος, θα κάνουμε όλοι μαζί λάθος.
Οπότε, η ομάδα είναι δυνατή, είναι μια μεγάλη ομάδα, φτάνουμε στα 10.000 άτομα αν θέλουμε σε όλο τον κόσμο, που βοηθάμε κράτη να τα πάνε καλύτερα. Όλα αυτά που λέμε, είναι βασισμένα και στο βιβλίο, το «Γιατί τα κράτη νικούν και χάνουν», που έγραψε ο περίφημος Τούρκος από το Harvard.
Το «5» σήμερα είναι επίκαιρο είδα, εγώ το έφτιαξα χωρίς να ξέρω, χωρίς να το έχω οργανώσει. Αλλά δείτε, ένα χαρακτηριστικό είναι το εξής: Ότι μπορεί αυτό που λέω εγώ για το κράτος, να δουλέψει σε ορισμένες περιπτώσεις και με κάποιες παραδοχές, ακόμα και για μια οργανωτική μονάδα που σας ενδιαφέρει ίσως περισσότερο μερικές φορές και σε κάποιο βαθμό εμένα μ’ εκφράζει. Θα σας δείξω παραδείγματα.
Αυτό λοιπόν, είναι ένα κομμάτι από ένα μεγαλύτερο κείμενο, που λέγεται «Το μανιφέστο για την ηλεκτρονική διακυβέρνηση» ή αλλιώς, «πώς μπορούμε ν’ αλλάξουμε τον κόσμο, χωρίς να πεθάνουμε προσπαθώντας». Γιατί θα δείτε, η δύναμη πια που χρειάζεται, είναι τόσο μεγάλη που μόνο οι μηχανές μπορούν να τα καταφέρουν σωστά βαλμένες στο κοπάδι απ’ τους ανθρώπους.
Ένα κράτος λοιπόν γρήγορο, ένα κράτος αποδοτικό, “the fast state” που να κάνει τη δουλειά του και να την κάνει μ’ έναν τελείως διαφορετικό τρόπο από αυτόν που έχουμε συνηθίσει. Μπορούμε να το πετύχουμε, όπως το πετυχαίνουν άλλες χώρες συνεχώς καθώς μιλάω. Αυτά όλα που θα σας πω, και αυτό είναι το μοναδικό μου slide για σήμερα, έχουν γίνει, γίνονται εδώ, εκεί, ανάβουν πράσινα λαμπάκια σε όλο τον κόσμο.
Τα βλέπουμε και λέμε ότι πια μπορούμε συγκροτημένα, να τα φέρουμε σε ανθρώπους που θέλουν να τα υλοποιήσουν σαφώς με τη βοήθεια και την επίβλεψή μας. Θα δείτε ότι μερικά είναι εξαιρετικά επικίνδυνα εργαλεία, για καλό φτιαγμένα.
Ένα κράτος λοιπόν γρήγορο, που να μην έχουμε τις υπηρεσίες να μας παρέχονται όποτε θέλει το κράτος αλλά σας παρακαλώ, όλες ηλεκτρονικά, ει δυνατόν και σε ένα δευτερόλεπτο. Αλλά αυτό δε φτάνει. Αν ένα κράτος δεν είναι και έξυπνο παράλληλα, δηλαδή να φτιάχνει καινούργιες υπηρεσίες με τα νέα εργαλεία δείτε, το κινητό σας έχει γίνει αχώριστο γιατί σας έμαθε 10 χρόνια τώρα, 10, 20, 100 καινούργια πράγματα. Σας έπεισε ότι γίνονται πράγματα που δεν τα πιστεύατε.
Το κράτος, που εγώ πιστεύω ότι μπορώ να φτιάξω, όχι μόνος μου και όχι σ’ ένα λεπτό, μπορούμε να το κάνουμε, αυτό το κράτος λοιπόν σε μαθαίνει πράγματα κάθε μέρα. Γιατί είναι έξυπνο.
Στο τρίτο, είναι ένα κράτος αξιόπιστο. Δηλαδή σε πείθει να βασιστείς επάνω του. Εδώ είναι και το σημαντικότερο πρόβλημα της ελληνικής κοινωνίας αυτή τη στιγμή. Έχει χαθεί η εμπιστοσύνη. Με πράξεις όλων μας, σαφώς όσο ανεβαίνουμε την πυραμίδα πιο επιδραστικών. Και υπάρχει κι εδώ πυραμίδα διοικητική και υπάρχει σε όλα τα κόμματα, σε όλους τους Οργανισμούς, ακόμη και μέσα στα Πανεπιστήμια.
Είναι ευθύνη των ανθρώπων που έχουν τη Διοίκηση, να κρατήσουν ένα λαό σε συνοχή και εμπιστοσύνη. Αυτό το έχουμε χάσει. Δεν ξέρω πόσα χρόνια, δεν είναι δική μου δουλειά και επιστήμη αν θέλετε να το προβλέψω αν θα μας κάνει να το πάρουμε πίσω, αλλά σίγουρα η Πληροφορική και σ’ αυτό το σημείο μπορεί να βοηθήσει. Μπορούμε δηλαδή να φτιάξουμε τις πραγματικά αξιόπιστες υπηρεσίες που θέλουμε.
Αλλά δείτε τώρα, στο «3» κρύβεται ένα πολύ σημαντικό θέμα: Θα πρέπει να μπορούμε να γίνουμε ανοιχτοί στον πολίτη. Δηλαδή όλα αυτά, τις λίστες, τις ουρές που έχουμε, έχω ζητήσει αυτό, έχω ζητήσει το άλλο, θέλω να κάνω αυτό, θέλω να κάνω το άλλο, θα πρέπει να όλα αυτά να είναι διαφανή.
Για να ξαναεμπιστευθεί ο πολίτης το κράτος πρέπει να γίνει μια τελείως διαφορετική άσκηση διαφάνειας, που προϋποθέτει την αξιοκρατία, γιατί αλλιώς τί να δείξεις.
Στο «4», εδώ είναι ο φίλος μου που τσίμπησε, λέει «αυτό είναι καλό», κάνει ακριβώς το ίδιο και για το κόμμα. Ένα κράτος ανοιχτό που σε καλεί και σε έλκει να συνεργαστείς. Εγώ το λέω the colaborable sate, οι Αμερικάνοι το λένε “the sexy state”. Δηλαδή φανταστείτε να μπαίνεις μέσα στη δημόσια Υπηρεσία και να μπαίνεις με χαρά ότι θα περάσεις καλά και θα γνωρίσεις κάτι καινούργιο. Ή να μπαίνεις μέσα σ’ έναν Οργανισμό, στη δουλειά σου, στο κόμμα σου αν θέλετε, αν αυτό σας απασχολεί αλλά είναι γενικότερο το φαινόμενο.
Και τελευταίο, ένα κράτος που ξέρει ν’ αλλάζει. Δείτε, αν είχαμε μόνο αυτό, ένα μηχανισμό αλλαγής και δημιουργίας του καινούργιου, θα πηγαίναμε πολύ καλύτερα. Αλλά δυστυχώς έχουμε φέρει όλους τους εργάτες της βιομηχανίας και δουλεύουν στο παπουτσάδικο. Επάνω στα σχεδιαστήρια, είναι το shop floor λένε οι Αμερικάνοι, εκεί είναι το glass floor. Στο glass floor δεν υπάρχει κανένας.
Κανένα δε σχεδιάζει, κανένας δεν αναλύει, κανένας δεν προτείνει τεκμηριωμένα. Και σας λέω, για να μην αισθάνεστε αδύναμοι στις δουλειά σας, στις ζωές σας, τα προβλήματα που έχουμε πια να λύσουμε τις περισσότερες φορές, είναι εξαιρετικά πολύπλοκα. Διαβάστε αυτό το “Thinking fast and slow” αυτού που έγραψε το “Freeconomics”.
Λέει: «Δε μπορούμε χωρίς τη μηχανή πια να πάρουμε, όχι την τελική απάντηση, αλλά να πάρουμε τις πιθανές λύσεις. Για οποιοδήποτε πρόβλημα είναι όλα εξαιρετικά πολύπλοκα. Είδα προηγουμένως ένα μικρό debate, δεν το κάνατε παράλληλα, το κάνατε λίγο ετεροχρονισμένα, αλλά το αισθάνθηκα και λέω, θα ήταν ενδιαφέρον: Υπάρχει μηχανή γι’ αυτό; Όχι. Δεν υπάρχει μηχανή να σας πει ποια είναι η καλύτερη στρατηγική σήμερα, εδώ, για αύριο το πρωί.
Οι μηχανές μάλλον θα φτάσουν κάποια στιγμή και σε τέτοια θέματα. Προς το παρόν όμως, μπορούν να μας λύσουν ένα σωρό άλλα, που αντί να τ’ αποφασίζουμε με το δάχτυλο στον αέρα ή με το βιβλιαράκι στη μασχάλη, αυτό φαίνεται να έχετε αρχίσει να το καταλαβαίνετε καλά. Να το καταλαβαίνουμε όλοι μας στην Ελλάδα πια, ότι το βιβλιαράκι στη μασχάλη δεν έχει κανένα νόημα πια.
Όσον κι αν ο Λένιν είπε εξαιρετικά σημαντικά πράγματα μέσα στα οποία κι αυτό, ότι μόνο οι μηχανές θα λύσουν το πρόβλημα, κανένας άλλος δε θα μπορέσει. Αυτό πρέπει να βγαίνει και πίσω.
Έστω ότι το πετύχαμε, δείτε σ’ επίπεδο κράτους. Εντάξει, τα έσοδα αν θέλετε, τα οικονομικά αποτελέσματα, είναι υπολογίσιμα και είναι δραματικά, μας κάνουν και δονούμαστε από χαρά και προσμονή. Αλλά, αφήστε τα αυτά , κοιτάξτε τα ανυπολόγιστα και κοιτάξτε τ’ ανυπολόγιστα και στο κράτος και στη δουλειά σας και στην οικογένειά σας και στο κόμμα σας και στον Οργανισμό σας, όταν προχωράτε χωρίς αυτούς τους 5 –τώρα έτυχε- στόχους ή τους όποιους. Αλλά εγώ μιλάω για τους δικούς μου.
Όταν λοιπόν δε θέλεις να είσαι γρήγορος, έξυπνος, αξιόπιστος –στο περασμένο μάθημα αυτό», να μπορείς ν’ αλλάζεις και να μπορείς να συνεργάζεσαι και να έλκεις τους άλλους, δε θα έχεις το καλό και θα κάνεις κι ορισμένα ανυπολόγιστα λάθη, λάθη των οποίων τις επιπτώσεις τις βλέπετε. Είναι το κόστος των λάθος αποφάσεων, είναι το πιο σημαντικό πράγμα.
Δε μπορούμε πια ν’ αποφασίζουμε παίρνοντας υπ' όψιν τί λέμε σ’ ένα τραπέζι. Πρέπει να δουλέψει η μηχανή. Όπως δουλεύει η μηχανή για να βγάλει το αμάξι σας. Ό,τι φοράτε και ό,τι οδηγείτε και όπου ζείτε, σε λίγο, είναι φτιαγμένα από μηχανές. Εσείς είστε οι μόνοι που θα κυβερνήσετε κράτη, θα κυβερνήσετε κοινωνίες χωρίς τη βοήθεια της μηχανής. Δε μ’ ενδιαφέρει αυτό το παλιο-google, το ψάχνεις και βρίσκεις, εγώ θα καθίσω στο τραπέζι, οι πολιτικοί, ν’ αποφασίσουν.
Δεν πάει άλλο. Και βέβαια, το κόστος του να είσαι ο τελευταίος στην Ευρώπη. Γιατί ξέρετε, πια θα δείτε στην αρχή, μας αγαπήσανε. Τώρα μας συμπονούν. Σιγά-σιγά θ’ αρχίσει να ταυτίζεται η εικόνα του κράτους, με το λαό, σ’ εκατοντάδες ή δεκάδες χρόνια.
Είναι μεγάλη η ευθύνη του να είμαστε οι τελευταίοι, ενώ θα μπορούσαμε να ήμαστε οι πρώτοι. Το συνολικό μήνυμά μου λοιπόν είναι αυτά τα τρία. Εγώ σας είπα ότι πρέπει, δε σας είπα σήμερα το πω΄ς θα γίνει, αλλά σας μεταφέρω αισιοδοξία. Ότι η επιστημονική κοινότητα, αυτό το μίγμα ανθρώπων, περιέργων, καθηγητών, οικονομολόγων, πληροφορικών, που σχεδιάζουμε λύσεις, είμαστε εδώ. Τυχαίνει, δε, να είμαστε και στην Ελλάδα. Δίπλα, στη Σάμο. Σας ευχαριστώ πολύ.
*Ο Γιάννης Χαραλαμπίδης είναι αναπλητωτής καθηγητής του Πανεπιστημίου Αιγαίου
