του Κώστα Καζαμιάκη
Η πολιτιστική μας κληρονομιά είναι η εθνική μας κληρονομιά, είναι το κληροδότημα μας, είναι η “προίκα” μας από τις περασμένες γενιές, που με σωστή διαχείριση και συντήρηση, την παραδίδουμε στις επόμενες γενιές.
Η πολιτιστική μας κληρονομιά δεν είναι μόνο τα μνημεία που γνωρίζουμε όλοι, σαν τίτλους, από τα πρώτα σχολικά μας χρόνια, όπως η Ακρόπολη, η Ολυμπία, οι Δελφοί, η Κνωσός, η Φαιστός, η Γόρτυνα, το Ιδαίον και το Δικταίο Άντρο, οι Μυκήνες, το Άργος, η αρχαία Κόρινθος, η Σικυών, η Νεμέα, η Τεγέα, η Επίδαυρος, ο Επικούρειος Απόλλων, η Θήβα, η Βεργίνα, η Αμφίπολη, το Δίον, η Δωδώνη, η Αφαία, η Δήλος, η Σαντορίνη, η Ελευσίνα, η Βραυρώνα, ο Ωρωπός, το Σούνιο, το Θορικό, η Ερέτρια και πλήθος άλλων αρχαίων μνημείων αλλά και τα:
-Παλαιολιθικά και νεολιθικά μνημεία
-Τα μνημεία του κυκλαδικού,μινωικού, μυκηναϊκού πολιτισμού
-Τα μνημεία της Γεωμετρικής και της αρχαϊκής εποχής.
-Τα κλασικά μνημεία.
– Ελληνιστικά μνημεία
-Ελληνορωμαϊκά μνημεία
– Παλαιοχριστιανικά, Βυζαντινά και μεταβυζαντινά μνημεία
– Μνημεία της Κρητικής Αναγέννησης
– Νεώτερα μνημεία
..είναι ακόμα οι θησαυροί των Μουσείων μας
και όλες οι γραπτές πηγές από τον Όμηρο και τον Αισχύλο μέχρι τον Κορνάρο και τον Χορτάτζη, τον Σολωμό, τον Καβάφη, τον Καζαντζάκη, τον Παλαμά, τον Σεφέρη, την Κική Δημουλά, τον Τίτο Πατρίκιο, την Μάρω Δούκα, την Ρέα Γαλανάκη, την Ιωάννα Καρυστιάνη,..
.είναι ακόμα ο άυλος πολιτισμός που μας παραδόθηκε μέσω της γλώσσας, των πολύτιμων γνώσεων, της λαογραφίας, των παραδόσεων,..
Στην πολιτιστική μας « προίκα» εντάσσεται και η πλούσια φυσική μας κληρονομιά, ένας παράδεισος βιοποικιλότητας και τα μοναδικά φυσικά μνημεία της πατρίδας μας: η θάλασσα, τα νησιά, οι ακτές, τα βουνά, τα ποτάμια, οι ποικιλόμορφοι και πλούσιοι βιότοποι,..
Ο ελληνικός ήλιος είναι το λαμπρότερο φυσικό μας αγαθό.
Ας θυμηθούμε τι έγραψε ο Άγγελος Σικελιανός στο ποίημα Πνευματικό Εμβατήριο το 1945, αμέσως μετά τον πόλεμο, που η πατρίδα πάλι είχε γονατίσει.
Ομπρός, βοηθάτε να σηκώσουμε τον ήλιο πάνω από την Ελλάδα,
Ομπρός, βοηθάτε να σηκώσουμε τον ήλιο πάνω από τον κόσμο!
.
Ομπρός παιδιά και δε βολεί μοναχός του ν` ανέβει ο ήλιος,
Σπρώχτε με γόνα και με στήθος, να τον βγάλουμε απ` τη λάσπη,
Σπρώχτε με στήθος και με γόνα, να τον βγάλουμε απ` το γαίμα.
Ο ανθρωποκεντρικός ελληνικός πολιτισμός, πυλώνας του αρχαίου και σύγχρονου ευρωπαϊκού πολιτισμού, χαρακτήρισε και διαμόρφωσε το παρελθόν αλλά διαμορφώνει και το παρόν του δυτικού κόσμου.
Τα τελευταία χρόνια- μέσα στην κρίση- παρακολουθούμε με θαυμασμό και έκπληξη πλήθος μνημείων να « αναδύονται» όπως για παράδειγμα:
– Ο οικισμός των Homo Erectus( oι πρώτοι άνθρωποι που στάθηκαν στα δυο τους πόδια) στο Λισβόρι της Λέσβου στη θέση Ροδαφνίδια, γύρω στα 800000 π. Χ.
Η Λέσβος υπήρξε λοιπόν, η πύλη του ανθρώπου Homo Erectus προς το Αιγαίο και τη Μεσόγειο.
– Βρέθηκε ο ιππόδρομος των Δελφών με μήκος 900 μέτρα περίπου.
– Ένα αρχαίο στάδιο στο αρχαίο Μολύκριον( κοντά στο Αντίρριο)
– Σπουδαία ευρήματα στο νησάκι Δεσποτικό.
– Ο τάφος στην Αμφίπολη.
Λίγα χρόνια πριν ο αείμνηστος Γ. Σακελαράκης ανακάλυψε μεγάλο μινωικό κτίσμα στη Ζώμινθο, στον Ψηλορείτη, κοντά στ` Ανώγεια και στο Ιδαίον Άντρο, που πλουτίζει τις γνώσεις μας σε σχέση με τον Μινωικό πολιτισμό ο οποίος υπήρξε το λίκνο του Ευρωπαϊκού πολιτισμού.
Στην πατρίδα όμως η λειψή παιδεία οδηγεί σε λειψό ενδιαφέρον και άρα σε λειψή χρηματοδότηση.
Μια εκδηλωμένη αδιαφορία του ελληνικού κράτους για τον πολιτισμό, όπως έχει τονίσει ο Άγγελος Δεληβοριάς.
Ο τρόπος λειτουργίας των διοικητικών υπηρεσιών σε συνδυασμό με την κομματική γραφειοκρατία και την έλλειψη στοχοπροσήλωσης οδηγούν σε στατικούς, δυσλειτουργικούς, «αυταρχικούς», και τελικά ανελεύθερους χώρους πολιτισμού, σε μουσεία και αρχαιολογικούς χώρους που μας γυρίζουν στις δεκαετίες του `60 και `70.
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ-ΛΥΣΕΙΣ
– Η πολιτιστική μας κληρονομιά πρέπει να έχει σαν αποδέκτη το ευρύτερο δυνατό κοινωνικό σώμα.
-Θέλουμε νέες ιδέες ή καλύτερα νέα συστήματα ιδεών, νέα υποδείγματα λειτουργίας των χώρων πολιτισμού, νέα καινοτόμα υποδείγματα χρήσης και λειτουργίας των αρχαιολογικών μας χώρων, των μουσείων και σωστή- ελκυστική προβολή κάθε πολιτιστικού «προϊόντος».
-Η πολιτιστική μας κληρονομιά «αγκαλιάζει», με την πιο ζεστή και φιλόξενη αγκαλιά, τα περισσότερα επαγγέλματα( περισσότερα από 100) και μέσω αυτών τους νέους που τώρα βουλιάζουν στην εφιαλτική ανεργία.
-Όλοι οι τόποι( με την έννοια του γεωμετρικού και φιλοσοφικού τόπου) πολιτισμού που αφορούν το σύνολο της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, μπορούν να μετατραπούν σταδιακά και μεθοδικά σε τόπους εργασίας, κοινωνικής αγωγής και ψυχαγωγίας καθώς και σε καλούς και σπουδαίους πρεσβευτές της εξωτερικής μας πολιτικής.
Ας διδαχθούμε από το πως οι Αμερικανοί- από την αρχή της προεδρίας Ομπάμα- έλυσαν εν πολλοίς, το άλυτο πρόβλημα των βετεράνων του Ιράκ και του Αφγανιστάν χρησιμοποιώντας τα έργα του Σοφοκλή, Φιλοκτήτη και Αίαντα.
– Ο ιδιωτικός τομέας πρέπει να είναι απολύτως συμπληρωματικός του δημοσίου.
Επιτέλους οι πλούσιοι συμπατριώτες μας, εντός ή εκτός συνόρων, πρέπει να βοηθήσουν με μόνο κίνητρο την άδολη αγάπη για τον τόπο.
Εδώ πρέπει να θυμηθούμε τους χορηγούς του αρχαίου ελληνικού θεάτρου.
-Πρέπει με κάθε θυσία, να αποφύγουμε εκχώρηση πολιτιστικών περιουσιακών στοιχείων καθώς και χρήση ξένων κεφαλαίων, που θα υποθηκεύσουν το μέλλον της πολιτιστικής μας κληρονομιάς.
– Ας εμπιστευτούμε εκείνα τα χέρια τα ελληνικά που είναι καθαρά, αποφασιστικά, δυναμικά, υπεύθυνα και επιστημονικά αναγνωρισμένα για να οδηγήσουν το «άρμα» του ελληνικού πολιτισμού.
Το «άρμα» το ανίκητο είναι ο αξεπέραστος πολιτισμός μας και το σύνολο των πολιτιστικών και φυσικών μνημείων μας.
Ας μου επιτραπεί να αναφέρω δύο παραδείγματα άψογης λειτουργίας χώρων πολιτισμού.
– Το Ιστορικό Μουσείο Ηρακλείου Κρήτης, που διευθύνει σοφά και υπεύθυνα η αρχαιολόγος Εύα Γραμματικάκη.
– Το Μουσείο Μπενάκη, που διευθύνει περισσότερα από 40 χρόνια ο Άγγελος Δεληβοριάς με τόση επιτυχία.
– Το Μουσείο Μπενάκη στεγάζει την Ελλάδα στο χρόνο, από τα βάθη της ιστορίας μέχρι και τα σύγχρονα χρόνια και είναι υπόδειγμα σύνθετης δομής μέσα στο ευρύτερο πλέγμα των μουσειακών ιδρυμάτων της χώρας μας.
-Το Μουσείο Μπενάκη μας δείχνει τον τρόπο και τον δρόμο. Είναι πολυδύναμο, πολυεπίπεδο ή όπως είναι της μόδας, έχει πολλές συνιστώσες. Όλες οι συνιστώσες (και είναι πάρα πολλές) κυβερνώνται με αποφασιστικότητα και σοφία. Ένα από τα τόσα Μουσεία που ανήκουν στο Μουσείο Μπενάκη είναι η Πινακοθήκη Χατζηκυριάκου- Γκίκα. Εδώ προβάλλεται το σύνολο της νεώτερης και σύγχρονης Ελληνικής Τέχνης, ότι καλύτερο παρήγαγε ο τόπος μας στη ζωγραφική, γλυπτική, χαρακτική, φωτογραφία, κινηματογράφο, χορό,..
Ο Άγγελος Δεληβορριάς θα ήταν ο ιδανικός ΜΕΓΑΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΗΣ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΜΑΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ.
Η πρέπουσα και σωστή διαχείριση, συντήρηση και προβολή των αμέτρητων, παντοειδών μνημείων μας, μπορεί να υπερκαλύψει το πρόβλημα της ανεργίας των νέων και ταυτόχρονα να αναβαθμίσει πολιτιστικά την Ελλάδα και τους Έλληνες.
Αν και τα πολιτιστικά φαινόμενα, όπως και τα φαινόμενα της φυσικής είναι πολύ σύνθετα, ο τόπος και οι άνθρωποι αξίζουν τον κόπο να προσπαθήσουμε.