Ως «νομοσχέδιο - άσκηση στις διαδικασίες», με εξαντλητικές γραφειοκρατικές ρυθμίσεις, αλλά και εξαιρέσεις και «παραθυράκια», με παρεμβάσεις στα εσωτερικά των συνεταιρισμών και χωρίς ουσιαστικές λύσεις στα πραγματικά προβλήματα που αντιμετωπίζει ο συνεργατισμός σήμερα χαρακτήρισε το νομοσχέδιο για τους αγροτικούς συνεταιρισμούς η ειδική αγορήτρια του Ποταμιού και βουλευτής Β’ Θεσσαλονίκης, Κατερίνα Μάρκου, μιλώντας στην Ολομέλεια της Βουλής.
Η βουλευτής αναφέρθηκε στα επιτυχημένα παραδείγματα συνεταιρισμών στο εσωτερικό και το εξωτερικό, που θα έπρεπε να αποτελούν οδηγό για μία οραματική προσέγγιση και φιλοσοφία αλλά και στο δυσκίνητο και «βαρύ» γραφειοκρατικό και παρεμβατικό πλαίσιο που εισάγει το νομοσχέδιο, το οποίο συνοδεύεται από πενιχρά κίνητρα και διευκολύνσεις.
«Αντί για μια μεταρρύθμιση του τοπίου των αγροτικών συνεταιρισμών, έχουμε μια συρραφή προηγούμενων ρυθμίσεων, με ελάχιστες και προβληματικές καινοτομίες αλλά και πολλές ελλείψεις, ατέλειες και αντιφάσεις. Έχουμε ένα νομοσχέδιο που αγνοεί εν τοις πράγμασι την οικονομική λειτουργία των συνεταιρισμών, την ανάγκη ανάπτυξης αυτόνομης επιχειρηματικής δράσης, τη θέση και τις δυνατότητές τους στην αγορά και που δεν δίνει καμία λύση στα πραγματικά προβλήματα παρά προσπαθεί να επιβάλει μια σφιχτή εποπτεία χωρίς ουσία και χωρίς οφέλη. Αντί να πάμε μπροστά, γυρίζουμε πίσω» επεσήμανε.
Δείτε το βίντεο της ομιλίας εδώ:
Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της ομιλίας:
Κυρίες και κύριοι βουλευτές,
Τα οφέλη της λειτουργίας υγιών αγροτικών συνεταιρισμών είναι πολλαπλά και αφορούν όχι μόνο τα μέλη τους αλλά και το σύνολο της οικονομίας.
Αυτό αποδεικνύουν τα πολλά επιτυχημένα διεθνή παραδείγματα, που θα μπορούσαν να αποτελέσουν και έμπνευση και πηγή καλών πρακτικών για τη χώρα μας.
Στη Νέα Ζηλανδία, ο συνεταιρισμός Fonterra συγκεντρώνει το σύνολο σχεδόν των έντεκα χιλιάδων γαλακτοπαραγωγών της χώρας με τζίρο που αγγίζει το 10% του συνολικού ΑΕΠ.
Στο Mechelen του Βελγίου, λειτουργεί ένα από τα μεγαλύτερα δημοπρατήρια οπωροκηπευτικών παγκοσμίως, με πάνω από 200 υπαλλήλους και ετήσιο τζίρο 230 εκατομμυρίων ευρώ, από συνεταιριστική οργάνωση των παραγωγών με πάνω από 2.500 μέλη.
Το ίδιο και στην Ολλανδία, στην αγορά των λουλουδιών, ενώ ο θεσμός είναι ιδιαίτερα ανεπτυγμένος και αποτελεσματικός στη Δανία, την Γαλλία, το Ισραήλ, ακόμα και στις ΗΠΑ, στη κατεξοχήν χώρα της ιδιωτικής πρωτοβουλίας και του καπιταλισμού.
Δυστυχώς, η χώρα μας – παρά τη μακρά ιστορική παράδοση από την εποχή του μεσοπολέμου ακόμη στον τομέα του συνεργατισμού με την κοινοτιστική παράδοση και το πνεύμα του Καραβίδα – μόνο μεμονωμένες επιτυχημένες περιπτώσεις έχει να παρουσιάσει. Από παλιότερα, τη «Συντροφιά των Αμπελακίων». Πιο πρόσφατα, μου έρχεται στο νου ο συνεταιρισμός ΘΕΣ Γάλα και ο ΑΣΕΠΟΠ στο Βελβεντό της Κοζάνης
Αυτούς τους υγιείς και αποτελεσματικούς συνεταιρισμούς, που, με το ισχύον θεσμικό πλαίσιο, δεν έμπλεξαν στην παγίδα του κομματισμού και των συμφερόντων, αλλά κατάφεραν να εκσυγχρονιστούν, να οργανωθούν και να ξεπεράσουν τις όποιες αγκυλώσεις, θα έπρεπε κι εσείς, κατά τη σύνταξη του νομοσχεδίου, να τους έχετε ως φωτεινό παράδειγμα, κι ας είναι μειοψηφία.
Θα έπρεπε να αποτελούν τον οδηγό για μία οραματική προσέγγιση και φιλοσοφία, που θα ωθεί την ανάπτυξη και τη στήριξη του συνεταιριστικού κινήματος, τη μείωση της γραφειοκρατίας, την παροχή κινήτρων και διευκολύνσεων, την καλλιέργεια της καινοτομίας και της καθετοποίησης της παραγωγής.
Αντ’ αυτού, έχουμε μπροστά μας ένα νομοσχέδιο - άσκηση στις διαδικασίες, με εξαντλητικές γραφειοκρατικές ρυθμίσεις, αλλά και εξαιρέσεις και «παραθυράκια», με παρεμβάσεις στα εσωτερικά των συνεταιρισμών και χωρίς ουσιαστικές λύσεις στα πραγματικά προβλήματα.
Δυστυχώς, η συνολική εικόνα του συνεταιριστικού κινήματος παραμένει δραματική.
- Έχουμε τους περισσότερους συνεταιρισμούς στην Ευρώπη σε απόλυτους αριθμούς με το μικρότερο όμως κύκλο εργασιών και με περιορισμένη προστιθέμενη αξία,
- Η συντριπτική πλειοψηφία των συνεταιρισμών είναι ανενεργοί, μόνο 15% εμφανίζει δραστηριότητα, και πολλοί είναι απλά «σφραγίδες» χωρίς λόγω ύπαρξης πέρα από την εξυπηρέτηση κάποιων τοπικών και κομματικών μικροσυμφερόντων,
- Από τους λίγους ενεργούς συνεταιρισμούς, μόνο 15 – 20 είναι οικονομικά εύρωστοι. Οι περισσότεροι βουλιάζουν υπό το βάρος των χρεών προς Τράπεζες αλλά και το κράτος, αποτέλεσμα και της κακοδιοίκησης.
Την ίδια στιγμή, ο αγροτικός κόσμος είναι αντιμέτωπος με τις προκλήσεις και δυσκολίες που συνεπάγεται η νέα παγκοσμιοποιημένη αγορά και για τα αγροτικά προϊόντα σε συνδυασμό με τις οδυνηρές συνέπειες της οικονομικής κρίσης και των μνημονιακών υποχρεώσεων.
Σε αυτό το πλαίσιο, βλέπουμε την απαξίωση της έννοιας του «συνεταιρίζεσθαι» στα μάτια όχι μόνο του αγροτικού κόσμου αλλά και ολόκληρης της κοινωνίας ως εστίας διαφθοράς και κακοδιαχείρισης, αφού διαχρονικά οι συνεταιρισμοί χρησιμοποιήθηκαν ως κομματικά παραμάγαζα, μηχανισμοί ανέλιξης πολιτικών στελεχών και διαχειριστές - μεσάζοντες κοινοτικών επιδοτήσεων.
Ο συνεργατισμός, το συνεταιρίζεσθαι δεν είναι αυτοσκοπός. Είναι το μέσο για την επίτευξη συγκεκριμένων ωφελειών που ο κάθε μεμονωμένος παραγωγός δεν μπορεί να επιδιώξει μόνος του. Για να το πω απλά, ο συνεταιρισμός έχει νόημα μόνο αν είναι χρήσιμος για τα μέλη του.
Απαιτεί πίστη και εμπιστοσύνη μεταξύ των μελών, μόνο έτσι μπορεί να λειτουργήσει. Πίστη ότι είναι καλύτερα με τον συνεταιρισμό παρά έξω από αυτόν. Δεν κάνουμε άσκηση στον εφαρμοσμένο σοσιαλισμό, εδώ. Ο συνεταιρισμός είναι μια ιδιωτική επιχείρηση όπου συλλογικά και ατομικά οφέλη ταυτίζονται.
Οι βασικοί στόχοι είναι η μείωση του κόστους παραγωγής - ο κυριότερος παράγοντας μειωμένης ανταγωνιστικότητας των ελληνικών προϊόντων - η ενίσχυση της διαπραγματευτικής δύναμης απέναντι στο ολιγοψώνιο της βιομηχανίας, η αύξηση της προστιθέμενης αξίας των προϊόντων μέσα από την τυποποίηση ή τη μεταποίηση, και, εν τέλει, η αύξηση του κέρδους για τους παραγωγούς.
Επιπλέον, ο συνεταιρισμός πρέπει να είναι κάτι περισσότερο από το άθροισμα των μελών του. Πρέπει να αποτελεί κινητήρα για την αναζήτηση νέων ευκαιριών, για την καλύτερη σύνδεση με την αγορά και τους καταναλωτές, για την καινοτομία, την επιμόρφωση, την επέκταση της συνεργατικής δραστηριότητας.
Το ζήτημα είναι αν το παρόν νομοσχέδιο έχει να προσθέσει κάτι στον εκσυγχρονισμό του θεσμού, αν μπορεί να οδηγήσει πραγματικά στην εξυγίανση του συνεταιριστικού τοπίου, προς όφελος των αγροτών αλλά και της κοινωνίας.
Εν πολλοίς, το νομοσχέδιο αποτελεί μια συρραφή με μικρές τροποποιήσεις των προηγούμενων νόμων, του 2810/2000 και του 4015/2011. Από τις καινοτομίες που είχατε προαναγγείλει στη διαβούλευση, λίγα πράγματα έχουν απομείνει. Το εύρος, λοιπόν, της παρέμβασης παραμένει μικρό και περιορισμένο.
Αυτό δε που επιχειρείτε να κάνετε είναι να εξαναγκάσετε ουσιαστικά τη δημιουργία μεσαίων και μεγάλων συνεταιρισμών, ξεχνώντας βέβαια τη βασική αρχή του συνεργατισμού, ότι η συμμετοχή είναι εθελοντική.
Ο αριθμός των μελών είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της λογικής. Ξεκινήσατε από 10 μέλη, ανεβήκατε στα 30 και τελικά η μπίλια έκατσε στα 20, έτσι, χωρίς καμία αιτιολογία και λογική, τη στιγμή που οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες ζητούν κάτω από 10 μέλη.
Ναι, ο κατακερματισμός είναι πρόβλημα, μειώνει την αποτελεσματικότητα του συνεταιρισμού. Δεν γίνεται όμως να την επιβάλλετε με το ζόρι. Το συνεταιρίζεσθαι είναι ελευθερία. Σε κάθε περίπτωση, και η διεθνής αλλά και η ελληνική εμπειρία δείχνουν ότι ο αριθμός των μελών δεν αποτελεί εγγύηση αποδοτικότητας. Καταλάβετε ότι τα κίνητρα της αγοράς και η ικανότητα κάθε συνεταιρισμού να εξυπηρετεί αποτελεσματικά και ποιοτικά τους στόχους των μελών του θα «πουν» πόσα τελικώς μέλη θα συγκεντρώσει.
Ορθότερο είναι να υπάρξει μια οριζόντια χαμηλή πρόβλεψη, χωρίς εξαιρέσεις, που να διευκολύνει την αρχική δημιουργία του συνεταιρισμού σε κάθε περίπτωση και σε κάθε περιοχή, όσο μικρή ή απομακρυσμένη.
Στη συνέχεια, για την καταπολέμηση της διαφθοράς και των οικονομικών προβλημάτων, εισάγετε τρία επίπεδα ελέγχου.
- Εσωτερικό έλεγχο από το εποπτικό συμβούλιο
- Οικονομικό και διαχειριστικό έλεγχο από εξωτερικούς ελεγκτές
- Εποπτεία από τη Διεύθυνση Οικονομικών Ελέγχων και Επιθεώρησης του Υπουργείου σας.
Περάσαμε, δηλαδή, από την πλήρη ασυδοσία στις απανωτές βαθμίδες που θυμίζουν κομματική οργάνωση Κι εδώ, βέβαια, βλέπουμε ότι οργανώσεις που έχουν μέχρι 30 μέλη εξαιρούνται από όλες τις διαδικασίες ελέγχου. Αντικίνητρο, δηλαδή, για τη δημιουργία μεγαλύτερων οργανώσεων. Αντιλαμβάνεστε την αντίφαση με τα προηγούμενα.
Προφανώς, πρέπει να υπάρχει αυτοέλεγχος αλλά και εποπτεία από το κράτος και αυτή πρέπει να αφορά όλους τους συνεταιρισμούς. Είναι θετικό ότι τουλάχιστον αποσύρατε τη διάταξη που μιλούσε για δημοσίευση των ισολογισμών στις εφημερίδες, πράγματα που δεν ισχύουν ούτε για τις εμπορικές επιχειρήσεις.
Ένας άλλος παράγοντας αποδοτικότητας των συνεταιρισμών είναι και η δέσμευση των μελών του για παράδοση της παραγωγής τους στον συνεταιρισμό για εμπορία. Αυτό, όπως αναφέρει και η αιτιολογική έκθεση, είναι αυτονόητο. Και σε αυτό όμως που θεωρείτε αυτονόητο, εισάγετε πάλι εξαίρεση. Μα αν ο συνεταιρισμός λειτουργεί, δεν θα παραδίδει το κάθε μέλος το 100 τοις εκατό της παραγωγής του ούτως ή άλλως, εφόσον αυτό είναι συμφέρον για τον ίδιο;
Εισάγετε και μια σειρά από άλλες παρεμβάσεις στα εσωτερικά των συνεταιρισμών, αγνοώντας απολύτως την αρχή της αυτονομίας και της δημοκρατικής λειτουργίας. Οι θητείες, ο αριθμός σταυρών προτίμησης σε ενιαίο ψηφοδέλτιο, ο υποχρεωτικός διορισμός γενικού διευθυντή και μάλιστα με συγκεκριμένη διαδικασία, ο έλεγχος του επιχειρηματικού πλάνου του συνεταιρισμού σε βάθος τριετίας και άλλες πολλές ρυθμίσεις συνιστούν υπερβάσεις της συνταγματικά επιτρεπτής κρατικής εποπτείας των συνεταιρισμών. Αυτό λέει η έκθεση της επιστημονικής υπηρεσίας της Βουλής, αυτό λέει η έκθεση της ΟΚΕ – που φυσικά θα έπρεπε να έχει ζητηθεί από το υπουργείο – αυτό μας είπαν και οι φορείς στην Επιτροπή.
Αυτό το δυσκίνητο και «βαρύ» γραφειοκρατικό πλαίσιο το συνοδεύετε από πενιχρά κίνητρα και διευκολύνσεις. Μάλιστα, αφαιρέσατε τα φορολογικά κίνητρα, λέγοντας ότι θα συζητηθούν στο πλαίσιο της φορολογικής μεταρρύθμισης, χωρίς βέβαια να δώσετε λεπτομέρειες.
Τέλος, επαναλαμβάνεται και σε αυτό το νομοσχέδιο το γνωστό μοτίβο της δημιουργίας διαφόρων οργανισμών και νομικών προσώπων, χωρίς προφανή χρησιμότητα αλλά με πολυμελή διοικητικά συμβούλια. Μετράμε ήδη 7 έμμισθους διορισμούς στον Οργανισμό Διαχείρισης Ακινήτων Γαιών και Εξοπλισμών, με απαιτούμενα τα φοβερά εξειδικευμένα προσόντα: πτυχίο ΑΕΙ, επιχειρηματική εμπειρία και διοικητικές ικανότητες, παρόλο που το Υπουργείο σας έχει Διεύθυνση Διαχείρισης Ακίνητης Περιουσίας.
Να υποθέσω ότι θα ακολουθήσετε την ίδια μέθοδο που προτείνετε και στους συνεταιρισμούς για να προσλάβουν διευθυντή, ανοιχτή προκήρυξη με δημοσίευση σε δύο εφημερίδες; Βέβαια όχι, κι ας πληρώνονται τα διοικητικά συμβούλια από τον κρατικό προϋπολογισμό.
Συστήνετε και ένα Ταμείο Συνεταιριστικής Εκπαίδευσης, για να κάνει «σεμινάρια» μετά από δύο χρόνια, με υποχρεωτική χρηματοδότηση από τα πλεονάσματα των συνεταιρισμών. Γιατί? Δεν υπάρχουν πανεπιστημιακά ιδρύματα, και ερευνητικά ιδρύματα, και γεωργικές σχολές, όπως η παραμελημένη Αβερώφειος στη Λάρισα, το Μεσογειακό Αγρονομικό Ινστιτούτο Χανίων και ο ΕΛΓΟ – Δήμητρα που μπορούν να παρέχουν τέτοιου είδους προγράμματα και μάλιστα υψηλού επιπέδου; Ή τα Κολλέγια που θέλετε να συστήσετε με το άρθρο 44? Γιατί χρειάζεται και πόσο θα στοιχίσει αυτό το «συμβολικό» Ταμείο όπως το χαρακτηρίσατε?
Θα έχουμε την ευκαιρία στις επόμενες συζητήσεις να αναφερθούμε και πιο λεπτομερώς στα υπόλοιπα σημεία του νόμου που χρειάζονται διευκρινίσεις καθώς και στις πολλές άσχετες διατάξεις και τροπολογίες που έχουν κατατεθεί.
Πριν κλείσω, δύο κουβέντες για την “εν κρυπτώ” κατάργηση της ΠΑΣΕΓΕΣ. Πάλι, για να τιμωρήσετε τα πρόσωπα, πλήττετε τον θεσμό. Δεν υπάρχει ούτε μία μεταβατική διάταξη, ούτε μία πρόβλεψη σχετικά με την εκκαθάριση της ΠΑΣΕΓΕΣ, τι θα απογίνει με την περιουσία της, τους εργαζόμενους αλλά και το αρχείο, την τεχνογνωσία, την εμπειρία που έχει συσσωρεύσει όλα αυτά τα χρόνια. Επίσης, και αυτό είναι σημαντικό, δεν υπάρχει και καμία πρόβλεψη ούτε για τα χρέη ούτε για τις τυχόν ευθύνες των διοικήσεων.
Τι θα συμβεί από μεθαύριο που θα δημοσιευθεί ο νόμος; Θα βρεθούμε σε πλήρη αναντιστοιχία με τα όσα ισχύουν στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες. H Ελλάδα θα μείνει χωρίς εκπροσώπηση, χωρίς φωνή, σε μία σειρά από ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα, επιτροπές και ομάδες εργασίας, όπως η COPA, η COGECA (ΚΟΖΕΚΑ), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή, οι διάφορες Συμβουλευτικές Επιτροπές. Αν δεν σκοπεύετε να αποκόψετε τον ελληνικό αγροτικό κόσμο από την υπόλοιπη Ευρώπη και από τα κέντρα διαμόρφωσης ευρωπαϊκής αγροτικής πολιτικής, οφείλετε κάποιες διευκρινίσεις.
Συνολικά, αντί για μια μεταρρύθμιση του τοπίου των αγροτικών συνεταιρισμών, έχουμε μια συρραφή προηγούμενων ρυθμίσεων, με ελάχιστες και προβληματικές καινοτομίες αλλά και πολλές ελλείψεις, ατέλειες και αντιφάσεις. Έχουμε ένα νομοσχέδιο που αγνοεί εν τοις πράγμασι την οικονομική λειτουργία των συνεταιρισμών, την ανάγκη ανάπτυξης αυτόνομης επιχειρηματικής δράσης, τη θέση και τις δυνατότητές τους στην αγορά και που δεν δίνει καμία λύση στα πραγματικά προβλήματα παρά προσπαθεί να επιβάλει μια σφιχτή εποπτεία χωρίς ουσία και χωρίς οφέλη. Αντί να πάμε μπροστά, γυρίζουμε πίσω.
Γι αυτό και το καταψηφίζουμε.
